Zgodnie z treścią art. 8 i 9 ustawy z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich, Rzecznik podejmuje czynności przewidziane w ustawie, jeżeli poweźmie wiadomość wskazującą na naruszenie wolności i praw człowieka i obywatela, w tym zasady równego traktowania. Rzecznik regularnie sprawdza sposób traktowania osób pozbawionych wolności. Podjęcie czynności przez Rzecznika następuje:
- na wniosek obywateli lub ich organizacji,
- na wniosek organów samorządów,
- na wniosek Rzecznika Praw Dziecka,
- z własnej inicjatywy.
Jak wynika z powyższego każdy z nas może zawiadomić Rzecznika o istniejącym naruszeniu przysługującego mu prawa. Wniosek kierowany do Rzecznika jest wolny od opłat, nie wymaga zachowania szczególnej formy, lecz powinien zawierać oznaczenie wnioskodawcy oraz osoby, której wolności i praw sprawa dotyczy, a także określać przedmiot sprawy. W praktyce najczęściej spotyka się jednak pisemne wnioski, są bowiem najłatwiejszą formą opisania całej sytuacji. Zgodnie z informacjami podanymi na stronie internetowej RPO, wniosek może zostać złożony:
- pisemnie (poprzez szablon wniosku),
- osobiście podczas przyjęć interesantów,
- za pomocą formularza elektronicznego,
- za pomocą poczty elektronicznej ([email protected]),
- za pomocą elektronicznej skrzynki podawczej w systemie ePUAP – w tym przypadku musimy osiadać konto użytkownika (zakłada się je dosyć szybko i jest darmowe).
We wniosku do Rzecznika Praw Obywatelskich należy wskazać:
- imię i nazwisko osoby wnoszącej pismo (nie musi to być jednak wyłącznie osoba, której prawa są naruszane),
- adres korespondencyjny wnioskodawcy (ulica, numer domu, numer mieszkania, kod pocztowy i miejscowość),
- przedmiot sprawy (czego sprawa dotyczy, jakie i czyje prawa lub wolności zostały naruszone).
Aby nasze pismo zyskało na wiarygodności warto do niego dołączyć wszelkie posiadane dokumenty dotyczące danej sprawy (kopie, odpisy). Pamiętajmy także, że do złożenia wniosku do Rzecznika Praw Obywatelskich nie jest wymagane pełnomocnictwo. Szczególne przepisy regulują kwestię zwracania się do Rzecznika przez osoby pozbawione wolności. Zgodnie z regulacją art. 102 pkt 11 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy, skazany ma prawo do prowadzenia korespondencji z Rzecznikiem, bez jej cenzurowania. Art. 217b § 2 KKW stanowi natomiast, że korespondencję tymczasowo aresztowanego z Rzecznikiem przesyła się adresatowi za pośrednictwem organu, do którego dyspozycji tymczasowo aresztowany pozostaje. Przepis ten dotyczy trybu postępowania z korespondencją tymczasowo aresztowanego, kierowaną do Rzecznika. Nie odnosi się natomiast do kontroli korespondencji. Tę kwestię w odniesieniu do Rzecznika w sposób niebudzący wątpliwości rozstrzyga powoływany już art. 102 pkt 11 KKW. Takie stanowisko prezentuje też Minister Sprawiedliwości (por. pismo z dnia 16 września 2004 r. skierowane do Rzecznika do sprawy RPO-480974-VII/04/4.1).
Rzecznik po zapoznaniu się z każdym skierowanym do niego wnioskiem może:
- podjąć sprawę,
- poprzestać na wskazaniu wnioskodawcy przysługujących mu środków działania,
- przekazać sprawę według właściwości,
- nie podjąć sprawy
– zawiadamiając o tym wnioskodawcę i osobę, której sprawa dotyczy.
