Zgodnie z treścią art. 22 – 24 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego, Z zasobu mieszkaniowego gmina wydziela część lokali, które przeznacza się na wynajem jako lokale socjalne. Umowę najmu lokalu socjalnego zawiera się na czas oznaczony. Pamiętajmy, że powyższa umowa może być zawarta z osobą, która nie ma tytułu prawnego do lokalu i której dochody gospodarstwa domowego nie przekraczają wysokości określonej w uchwale właściwej rady gmin. Umowę najmu lokalu socjalnego można po upływie oznaczonego w niej czasu przedłużyć na następny okres, jeżeli najemca nadal znajduje się w sytuacji uzasadniającej zawarcie takiej umowy. Stawka czynszu za lokal socjalny nie może przekraczać połowy stawki najniższego czynszu obowiązującego w gminnym zasobie mieszkaniowym. Prawo do lokalu socjalnego nie przysługuje osobie, która samowolnie zajmuje lokal i wobec której sąd nakazał opróżnienie lokalu, chyba że przyznanie lokalu socjalnego byłoby w świetle zasad współżycia społecznego szczególnie usprawiedliwione.
Aby sprawdzić ilość dostępnych mieszkań socjalnych w naszej gminie niezbędna jest wizyta w wydziale mieszkaniowym naszego urzędu miejskiego – tam też znajdziemy z reguły informację o lokalach socjalnych oferowanych przez spółdzielnie mieszkaniowe. Rada gminy, regulując zasady wynajmowania lokali wchodzących w skład mieszkaniowego zasobu gminy, obowiązana jest określić przesłanki przedmiotowe, którymi są warunki zamieszkiwania i wysokość dochodu. Wobec tego warunki mieszkaniowe stanowią – obok wysokości dochodu – kryterium ustawowe, od spełnienia którego zależy zawarcie umowy najmu lokalu wchodzącego w skład mieszkaniowego zasobu gminy. Natomiast określone w art. 21 ust. 3 ustawy z 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego kryteria wyboru osób dotyczą jedynie pierwszeństwa zawarcia umowy najmu lokalu. Zasady wynajmowania lokali winny być tak skonstruowane, by ci spośród mieszkańców gminy, którzy spełniają podstawowe kryteria przedmiotowe, od których zależy wynajęcie lokalu z zasobu mieszkaniowego gminy, mieli równe szanse na czynienie starań o uzyskanie lokalu, z uwzględnieniem przewidzianego przez ustawodawcę pierwszeństwa zawarcia umowy najmu przysługującego osobom spełniającym wskazane w tym względzie w uchwale kryteria.
Decydującym kryterium w przyznawaniu lokalów socjalnych jest zatem uzyskiwany dochód – w każdej gminie obowiązuje jednak inna stawka. Rozbieżności kwotowe są dosyć duże, niekiedy sięgają rzędu kilkuset złotych. Istnieją także inne dodatkowe wymogi, np. obowiązek zamieszkania lub zameldowania na terenie gminy przez kilka lat od daty złożenia wniosku albo wykonywanie pracy w firmie mieszczącej się na terenie gminy przez określony okres. Niektóre gminy przyznają pierwszeństwo w przydzieleniu mieszkań komunalnych określonym osobom, np. niepełnosprawnym, czy wychowankom domu dziecka. Aby ustalić kryteria jakie należy spełnić ubiegając się o mieszkanie socjalne, niezbędna jest zatem wizyta w urzędzie miasta lub gminy. Jeżeli ustalimy, że odpowiadamy określonym wymogom, następnym krokiem będzie złożenie odpowiedniego pisma, chodzi oczywiście o wniosek o zawarcie umowy najmu mieszkania – składamy go w wydziale lokalowym swojej gminy. Złożenie takiego pisma nie jest jednak tożsame z uzyskaniem prawa do omawianego lokalu. W praktyce na mieszkanie socjalne przyjdzie nam poczekać, nierzadko kilkanaście miesięcy, a w niektórych przypadkach nawet lat. Wszystko przez listę oczekujących na mieszkania, która z roku na rok wydłuża się w zasadzie w każdej polskiej gminie. O tym czy i kiedy dostaniemy lokal socjalny, zostaniemy poinformowani przez urząd.
