Spis treści
Przyjęcie przez małoletniego spadkobiercę z dobrodziejstwem inwentarza
Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku spadkobierca może złożyć w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o tytule swego powołania. Brak oświadczenia spadkobiercy w powyższym terminie jest jednoznaczny z prostym przyjęciem spadku.
UWAGA! Do momentu przyjęcia spadku, spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko z tego spadku. Z kolei od momentu złożenia oświadczenia o przyjęciu spadku ta odpowiedzialność obejmuje cały majątek spadkobiercy, czyli zarówno to co odziedziczył, jak również cały swój osobisty majątek. W przypadku, gdy spadkobierca zdecyduje się przyjąć spadek wprost to będzie ponosić odpowiedzialność za długi spadkowe całym swoim majątkiem.
Jednakże gdy spadkobiercą jest osoba niemająca pełnej zdolności do czynności prawnych albo osoba, co do której istnieje podstawa do jej całkowitego ubezwłasnowolnienia, albo osoba prawna, to brak oświadczenia spadkobiercy o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku w terminie jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Zasada ta odnosi się również do małoletniego spadkobiercy. Oznacza to, że małoletni spadkobierca odpowiada za długi spadkowe, tak jakby przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, czyli odpowiada za długi spadkowe wyłącznie do wartości odziedziczonego spadku. Zatem w przypadku, gdy mamy do czynienia z małoletnim spadkobiercą, nie trzeba się obawiać o to, że gdyby dług spadkowy przewyższał znajdujące się w nim aktywa, będzie on zobowiązany spłacić pozostały dług z osobistego majątku.
Należy jednak przy tym pamiętać, że przyjęcie przez małoletniego spadkobiercę spadku z dobrodziejstwem inwentarza będzie się wiązać z koniecznością opracowania przez komornika spisu inwentarza, czyli spisu wszystkich aktywów i pasywów znajdujących się w masie spadkowej.
Odrzucenie spadku przez małoletniego spadkobiercę
Drugim rozwiązaniem, które gwarantuje ochronę małoletniego spadkobiercę przed dziedziczeniem długów jest złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku. Jak zostało wskazane na wstępie, oświadczenie powinno być złożone w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o tytule swego powołania. Oświadczenie o odrzuceniu spadku przez małoletniego spadkobiercę może być złożone przed sądem lub notariuszem. Oczywiście złożenie oświadczenia woli nie może nastąpić przez małoletniego – w tym przypadku, oświadczenie składa jego przedstawiciel ustawowy, czyli np. ojciec lub matka.
UWAGA! Z uwagi na to, że zarówno odrzucenie spadku jak i jego przyjęcie stanowi czynność, która przekracza zakres zwykłego zarządu mieniem małoletniego, to przedstawiciel ustawowy dziecka do dokonania tej czynności potrzebuje zgody sądu opiekuńczego. Zgodnie bowiem z treścią art. 583 kodeksu postępowania cywilnego, zezwolenia na dokonanie przez rodziców czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka lub na wyrażenie przez rodziców zgody na dokonanie takiej czynności przez dziecko sąd opiekuńczy udziela na wniosek jednego z rodziców po wysłuchaniu drugiego. Postanowienie sądu opiekuńczego w tym przedmiocie staje się skuteczne dopiero z chwilą uprawomocnienia się i nie może być zmienione ani uchylone, jeżeli na podstawie zezwolenia powstały skutki prawne względem osób trzecich. Co istotne, z postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 20 listopada 2013 r., (sygn. akt I CSK 329/13) wynika, że z łożenie wniosku o zezwolenie na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego powoduje zawieszenie – na czas trwania postępowania – biegu terminu określonego w art. 1015 § 1 k.c.
Przedstawiciele ustawowi dziecka muszą się liczyć z tym, że sąd może nie wydać zgody na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego spadkobiercy. Należy bowiem podkreślić, że sąd, który rozpoznaje wniosek o udzielenie zgody na odrzucenie spadku bierze pod uwagę przede wszystkim interes dziecka. Zatem jeśli uzna, że bardziej korzystne dla małoletniego dziecka będzie przyjęcie spadku, to nie wyrazi zgody na złożenie przez jego przedstawicieli ustawowych oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego. W takim przypadku małoletni odziedziczy spadek z dobrodziejstwem inwentarza.
Na koniec należy pamiętać o tym, że uzyskanie zgody sądu opiekuńczego na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego nie jest jednoznaczne z odrzuceniem spadku. Po uzyskaniu zgody, przedstawiciel ustawowy musi złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego spadkobiercy przed sądem lub notariuszem.
Podstawa prawna:
art. 583 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. 1964 nr 43 poz. 296)
art. 1015 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. 1964 nr 16 poz. 93)
