Rodzaje plagiatu
Plagiat może być jawny lub ukryty. Plagiat jawny to przejęcie całości lub fragmentu cudzego utworu i opatrzenie go własnym nazwiskiem. Z kolei plagiat ukryty występuje wtedy, gdy dana osoba przejmuje fragmenty z cudzego utworu i wstawia je do własnego dzieła, nie podając przy tym źródła i jego autora. Nie oznacza to tylko kopiowania ale polega także na odwzorowaniu danego utworu przy użyciu innych wyrazów, które jednak oddają dokładnie tę samą treść i konstrukcję myślową. Jeżeli zaś twórca odtwarza swoje wcześniejsze dzieła, lub ich znaczące fragmenty, mamy do czynienia z autoplagiatem.
Plagiat jest karalny
Należy pamiętać, że plagiat jest karalny. Zgodnie z art. 115 pkt 1 Ustawy z dnia 4 lutego 1994r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2006r., Nr 90, poz. 631 ze zm.) każdy, kto przywłaszcza sobie autorstwo albo wprowadza w błąd co do autorstwa całości lub części cudzego utworu albo artystycznego wykonania, podlega karze grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do lat 3. Dodatkowo na mocy art. 78 przedmiotowej ustawy twórca, którego autorskie prawa osobiste zostały zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania. Może on także żądać, aby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności aby złożyła publiczne oświadczenie o odpowiedniej treści i formie. W przypadku zawinionego naruszenia, sąd może przyznać twórcy odpowiednią sumę pieniężną tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Ewentualnie sprawca może zostać zobowiązany do uiszczenia odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany przez twórcę cel społeczny.
Czy łatwo wykryć plagiat?
Ostatnio coraz więcej uczelni i wydawnictw korzysta z programów antyplagiatowych. Systemy te umożliwiają dostęp do ogólnopolskiej bazy utworów, w tym też prac licencjackich i magisterskich i pozwalają ustalić, czy przedstawiona praca nie została wcześniej już obroniona na innej uczelni. Ponieważ jednak większość programów antyplagiatowych jest płatna, Międzyuniwersyteckie Centrum Informatyzacji pracuje na stworzeniem bezpłatnego programu antyplagiatowego. System ten byłby dostępny dla wszystkich uczelni, zarówno publicznych, jak i niepublicznych. Generalnie ma to ułatwić walkę z plagiatem.
Co zrobić, aby uniknąć plagiatu?
Nie ma oczywiście przeszkód, aby korzystać z cudzego dorobku naukowego. Nie można jednak zapominać, że dosłowne przepisanie nawet niedużych fragmentów obcego tekstu, w innej formie niż cytat, jest plagiatem. Należy więc pamiętać o regułach stosowanych w pisarstwie naukowym. Po pierwsze konieczne trzeba udokumentować zarówno cytowanie, jak i powoływanie się na cudze myśli własnymi słowami. Zazwyczaj robi się to przypisem, najczęściej na tej samej stronie, choć można to zrobić na końcu rozdziału. Przepisany dosłownie tekst innego autora należy wyróżnić jako cytat, przy czym trzeba pamiętać, że powinien on zaczynać i kończyć się cudzysłowem. Niezbędne jest też podanie źródła cytatu poprzez wskazanie strony książki, z której został zaczerpnięty. Można również wykorzystać ponownie swój własny utwór ale należy pamiętać, aby uzyskać zgodę wydawcy, który opublikował poprzednią wersję. To samo dotyczy prac studenckich. W takim przypadku trzeba podać w przypisie informację o wcześniejszej publikacji tekstu i jego dokładnym źródle. Jeżeli przytaczamy czyjeś niepublikowane słowa, wówczas należy podać nazwisko autora tej wypowiedzi, datę oraz okoliczności, w których miała ona miejsce. Na końcu tekstu powinna znajdować się bibliografia. W bibliografii, w kolejności alfabetycznej, wymienia się wszystkie powołane w tekście utwory. Korzystając z publikacji i artykułów umieszczanych w Internecie, warto sprawdzić, czy są przy nich zamieszczone informacje o powielaniu treści oraz o licencji, na której daną pracę umieszczono. Czasem bowiem skorzystanie z danego fragmentu utworu wymaga uzyskania zgody jego twórcy, choć w wielu przypadkach wystarczy tylko podać źródło.
