Rodzaje kar porządkowych
W katalogu kar porządkowych znalazły się: kara upomnienia, kara nagany oraz kara pieniężna. Należy w tym miejscu wskazać, że kara pieniężna za jedno przekroczenie, jak i za każdy dzień nieusprawiedliwionej nieobecności, nie może być wyższa od jednodniowego wynagrodzenia pracownika, a łącznie kary pieniężne nie mogą przewyższać dziesiątej części wynagrodzenia przypadającego pracownikowi do wypłaty, po dokonaniu innych potrąceń, tj. sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych, sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne oraz zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi. Wpływy z kar pieniężnych przeznacza się na poprawę warunków bezpieczeństwa i higieny pracy.
Określony przez ustawodawcę katalog kar porządkowych ma charakter zamkniętych. Oznacza to, że pracodawca nie może zastosować innej kary, niż te które wskazane w kodeksie pracy. Wobec tego, pracodawca nie może złagodzić kary, ani jej zaostrzyć poprzez np. podanie do wiadomości reszty pracowników informacji o ukaraniu. Takie zachowanie pracodawcy stanowiłoby wykroczenie przeciwko prawom pracownika, bowiem zgodnie art. 281 pkt 4 kodeksu pracy, kto będąc pracodawcą lub działając w jego imieniu stosuje wobec pracowników inne kary niż przewidziane w przepisach prawa pracy o odpowiedzialności porządkowej pracowników – podlega karze grzywny od 1.000 zł do 30.000 zł.
Odpowiedzialność porządkowa pracownika
Przesłanką odpowiedzialności porządkowej pracownika są: jego wina oraz bezprawność jego zachowania, polegająca na naruszeniu obowiązków określonych w przepisach kodeksu pracy. Przy stosowaniu kary bierze się pod uwagę w szczególności rodzaj naruszenia obowiązków pracowniczych, stopień winy pracownika i jego dotychczasowy stosunek do pracy. Za nieprzestrzeganie przez pracownika ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy, przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów przeciwpożarowych, a także przyjętego sposobu potwierdzania przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwiania nieobecności w pracy, pracodawca może stosować karę upomnienia lub karę nagany. Z kolei za nieprzestrzeganie przez pracownika przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy lub przepisów przeciwpożarowych, opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie pracy – pracodawca może również stosować karę pieniężną. Regulamin pracy powinien zawierać informacje o powyżej wymienionych karach stosowanych z tytułu odpowiedzialności porządkowej pracowników.
W jakim czasie może być zastosowana kara wobec pracownika?
Kara porządkowa nie może być zastosowana po upływie 2 tygodni od powzięcia wiadomości o naruszeniu obowiązku pracowniczego i po upływie 3 miesięcy od dopuszczenia się tego naruszenia. Kara może być zastosowana tylko po uprzednim wysłuchaniu pracownika. Jeżeli z powodu nieobecności w zakładzie pracy pracownik nie może być wysłuchany, bieg dwutygodniowego terminu nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu do dnia stawienia się pracownika do pracy.
Zawiadomienie pracownika o nałożonej na niego karze porządkowej
O zastosowanej karze pracodawca zawiadamia pracownika na piśmie, wskazując:
- rodzaj naruszenia obowiązków pracowniczych,
- datę dopuszczenia się przez pracownika tego naruszenia,
- informację o prawie zgłoszenia sprzeciwu i terminie jego wniesienia (7 dni od zawiadomienia).
Odpis zawiadomienia składa się do akt osobowych pracownika. W wyroku z dnia 29 czerwca 2000 r. (sygn. I PKN 716/99) Sąd Najwyższy wskazał, że o odmowa przyjęcia pisma, o którym pracownik wie, że zawiera informację o ukaraniu jest równoznaczna z zawiadomieniem o zastosowaniu kary porządkowej w rozumieniu art. 110 i 112 KP.
Sprzeciw od kary porządkowej
W przypadku, gdy zastosowanie kary nastąpiło z naruszeniem obowiązujących przepisów prawa, pracownik może w ciągu 7 dni od dnia zawiadomienia go o ukaraniu wnieść sprzeciw. O uwzględnieniu lub odrzuceniu sprzeciwu decyduje pracodawca po rozpatrzeniu stanowiska reprezentującej pracownika zakładowej organizacji związkowej. Nieodrzucenie sprzeciwu w ciągu 14 dni od dnia jego wniesienia jest równoznaczne z uwzględnieniem sprzeciwu. Ponadto, pracownik, który wniósł sprzeciw, może w ciągu 14 dni od dnia zawiadomienia o odrzuceniu tego sprzeciwu wystąpić do sądu pracy o uchylenie zastosowanej wobec niego kary. W razie uwzględnienia sprzeciwu wobec zastosowanej kary pieniężnej lub uchylenia tej kary przez sąd pracy, pracodawca jest obowiązany zwrócić pracownikowi równowartość kwoty tej kary.
Karę uważa się za niebyłą, a odpis zawiadomienia o ukaraniu usuwa z akt osobowych pracownika po roku jego nienagannej pracy. Niniejszą zasadę stosuje się także odpowiednio w razie uwzględnienia sprzeciwu przez pracodawcę albo wydania przez sąd pracy orzeczenia o uchyleniu kary. Pracodawca może również z własnej inicjatywy lub na wniosek reprezentującej pracownika zakładowej organizacji związkowej uznać karę za niebyłą przed upływem tego terminu.
Podstawa prawna:
art. 108 – 113 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz.U.1998.21.94 j.t.)
