Zgodnie z treścią art. 922 Kodeksu cywilnego, prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób stosownie do przepisów księgi niniejszej. Nie należą do spadku prawa i obowiązki zmarłego ściśle związane z jego osobą, jak również prawa, które z chwilą jego śmierci przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami. Majątek spadkowy może składać się zarówno z aktywów – np. pieniądze, nieruchomości, samochody itp. , jak i pasywów – np. długi bankowe, kredyty, zobowiązania natury pieniężnej.
Ustalenie majątku spadkowego jest jedną z ważniejszych czynności, które powinien podjąć ewentualny spadkobierca. Nie zawsze bowiem do spadku wejdą kosztowności, a nawet jeśli to może okazać się, że istnieją także długi pozostawione przez zmarłego spadkodawcę. Tym samym prawdopodobny spadkobierca może nie być zainteresowany nabyciem tak pozostawionego „majątku”. Pamiętajmy, że może on w takiej sytuacji odrzucić przypadający mu spadek (niezależnie czy przypada mu on z tytułu dziedziczenia testamentowego czy ustawowego) w ciągu 6 miesięcy od momentu, kiedy dowiedział się, że jest powołany do dziedziczenia. Oczywiście można przyjąć spadek także z ograniczeniem odpowiedzialności za długi spadkowe, jest to tzw. przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza. Niemniej jednak nie wiedząc co wchodzi w skład majątku spadkowego, ewentualni spadkobiercy, a także wierzyciele zmarłego spadkodawcy, mogą mieć nie lada problem.
Ustalenie majątku spadkowego jest możliwe na gruncie art. 637 Kodeksu postępowania cywilnego, zgodnie z którym na wniosek tego, kto uprawdopodobni, że jest spadkobiercą, uprawnionym do zachowku lub zapisobiercą, albo wykonawcy testamentu, wierzyciela mającego pisemny dowód należności przeciwko spadkodawcy lub właściwego urzędu skarbowego sąd postanowi sporządzenie spisu inwentarza. W wypadkach przewidzianych w ustawie postanowienie o spisaniu inwentarza wydaje się z urzędu. Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, spadkobierca wydziedziczony także może żądać sporządzenia spisu inwentarza, jeżeli uprawdopodobni, że jest uprawniony do zachowku. Przewidziany w art. 644 KPC w związku z art. 637 § 2 KPC obowiązek wydania z urzędu przez państwowe biuro notarialne postanowienia o sporządzeniu spisu inwentarza w razie złożenia oświadczenia o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza nie dotyczy wypadku, gdy w braku oświadczenia spadkobiercy o przyjęciu lub odrzuceniu spadku spadek uważa się za przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza (art. 1015 § 2 KC), oraz wypadku, gdy spadek przypadł z mocy ustawy Skarbowi Państwa (art. 1023 § 2 KC).
Oczywiście zainteresowani mogą w tej kwestii skorzystać także z mniej konwencjonalnych metod, jakimi są usługi detektywistyczne. W Internecie można znaleźć dużą liczbę ogłoszeń agencji specjalizujących się w tego typu działaniach. Pamiętajmy jednak, że koszt takich usług może być nieporównywalnie większy, niż wniosek o sporządzenie inwentarza. Nie mamy też gwarancji, że detektyw ustali rzeczywisty majątek spadkowy, a nawet jeśli może okazać się, że składa się wyłącznie z długów naszego spadkodawcy.
Podstawa prawna:
[art. 1015 § 2 k.c.]
[art. 1023 § 2 k.c.]
[art. 637 k.p.c.]
[art. 644 k.p.c.]
