Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego prawo do grobu obejmuje zarówno uprawnienia majątkowe, związane przede wszystkim z poniesionymi opłatami za grób i wydatkami na urządzenie grobu, jak i uprawnienia osobiste w szczególności do pochowania zmarłego, do wystawienia nagrobka, do urządzenia wystroju nagrobka i do wykonywania zwyczajowo przyjętych innych czynności.
Ponieważ prawa osobiste, przysługujące konkretnej osobie, mają w tym przypadku decydujący charakter, prawo do grobu jest prawem niezbywalnym i nie podlega ogólnym zasadom dziedziczenia. Generalnie prawo to posiada osoba, która nabyła miejsce na cmentarzu, podpisała z zarządcą cmentarza stosowną umowę i uiściła opłatę. To właśnie ona w pierwszej kolejności decyduje o tym, kto może być pochowany w danym grobie. Po śmierci tej osoby prawo do pochowania zwłok i co za tym idzie uprawnienie do grobu przysługuje jej najbliższym krewnym. Według Ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych takimi osobami są: pozostały małżonek(ka), krewni zstępni (dzieci, wnukowe), krewni wstępni (rodzice, dziadkowe), krewni boczni do 4 stopnia pokrewieństwa (rodzeństwo, dzieci rodzeństwa, kuzyni itp.), powinowaci w linii prostej do 1 stopnia (teściowie). Każde z nich może dysponować grobem i decydować, kto ma być tam pochowany a także samemu być tam pochowanym. Postanowienia zawarte regulaminach cmentarzy wymagają jednak, aby każdy grób miał ustalonego dysponenta.
Dysponentem jest założyciel grobu lub inna osoba uprawniona do podejmowania decyzji dotyczących danego grobu w oparciu o przepisy, reguły dziedziczenia, stopień powiązań rodzinnych z osobami zmarłymi, ustalenia między osobami uprawnionymi i inne okoliczności. Posiada on prawo do dysponowania grobem w zakresie pochówku, remontów i wszelkich czynności prawnych z nim związanych. Dysponent grobu jest zobowiązany do stosowania się do zaleceń i informacji zarządcy cmentarza umieszczanych na grobach, tablicach informacyjnych na cmentarzu lub w prasie lokalnej i Internecie. Jednocześnie ma obowiązek utrzymywać grób w należytym stanie, dbać o czystość i porządek tego miejsca oraz przyległego terenu a także respektować prawa najbliższych do oddawania czci osobom zmarłym i prawa do zachowania pamięci. W razie sporu o ustalenie uprawnienia do dysponowania grobem sprawę można skierować do sądu cywilnego. Tego typu sprawy należą do właściwości sądu okręgowego.
Prawo do grobu powstaje na mocy umowy cywilnoprawnej zawartej pomiędzy zarządem cmentarza a osobą uprawnioną.
Umowa ta może być zawarta w dowolnej formie, nawet poprzez przejęcie zwłok do pochowania i uiszczenie opłaty. Treść prawa do grobu uzależniona jest od rodzaju grobu. Wyróżnia się bowiem następujące rodzaje grobów:
- grób ziemny – dół w ziemi, do którego składa się trumnę ze zwłokami lub urnę i zasypuje ziemią,
- grób murowany – dół, w którym boki są murowane do poziomu gruntu, do którego składa się trumnę ze zwłokami lub urnę,
- grób rodzinny – grób przeznaczony do składania dwóch lub więcej trumien ze zwłokami lub urn,
- katakumby – pomieszczenie z niszami w ścianie, przeznaczone do pochówku zwłok,
- kolumbarium – budowla z niszami przeznaczonymi do składania urn.
Grób ziemny nie może być użyty do ponownego chowania przed upływem 20 lat.
W sytuacji, gdy po upływie 20 lat jakakolwiek osoba zgłosi zastrzeżenie grobu i uiści opłatę, przewidzianą za utrzymanie miejsca na cmentarzu (tzw. pokładne) zarządca cmentarza nie może ponownie wykorzystać takiego grobu. Zastrzeżenie to ma skutek na dalszych lat 20 i może być odnowione. W przypadku nie uiszczenia opłaty, po upływie okresu ochronnego, grób może zostać użyty do ponownego pochówku, z tym że szczątki poprzednio pochowanych zwłok lub resztki trumny muszą być pochowane w miejscu wyznaczonym na tym samym cmentarzu. Wynika z tego, że jeśli mimo upływu 20 lat osoby uprawnione nie zgłoszą zastrzeżeń do kolejnego pochówku i nie wniosą odpowiedniej opłaty, to nie przysługuje im roszczenie o przywrócenie prawa do grobu, choćby nadal stale go odwiedzały i utrzymywały w należytym stanie.
Powyższe ustalenia nie dotyczą grobów murowanych, przeznaczonych do chowania zwłok więcej niż jednej osoby oraz do chowania urn zawierających szczątki ludzki powstałe w wyniku spopielenia zwłok.
Oznacza to, że w każdym czasie mogą być dokonywane nowe pochówki zwłok osób, mających uprawnienia do tego grobu. Prawa do grobu nie trzeba przedłużać poprzez zgłaszanie zastrzeżenia lub wnoszenie opłaty z tego tytułu. Opłatę należy natomiast wnosić w wypadku kolejnego pochówku zwłok w wolnych miejscach w grobie. Grób ziemny nie uzyskuje statusu grobu murowanego przez sam fakt uiszczenia opłaty przewidzianej za grób murowany. Zmiana charakteru grobu ziemnego na murowany jest możliwa i dopuszczalna ale wymaga zawarcia stosownej umowy oraz uiszczenia odpowiedniej opłaty. Niezależnie od powyższych przepisów zabronione jest użycie do ponownego pochowania grobów mających wartość pamiątek historycznych (ze względu na swą dawność lub osoby, które są w nich pochowane albo zdarzenia, z którymi mają związek), bądź też wartość artystyczną. Niektóre prace przy grobie, takie jak ustawianie nagrobków, tablic, ławek, sadzenie drzew i krzewów, ustawianie ogrodzeń oraz innych elementów małej architektury wymagają zezwolenia zarządcy cmentarza. Natomiast do wykonywania czynności przy nagrobkach o charakterze zabytkowym niezbędne jest zezwolenie odpowiedniego konserwatora zabytków
