Zgodnie z art. 18 § 2 k.k. podżeganie polega na nakłanianiu innej osoby do popełnienia czynu zabronionego. Jest to zawsze zachowanie umyślne, które można popełnić jedynie w zamiarze bezpośrednim, jako forma działania ( nie zaniechania). Musi być ono skierowane do indywidualnie oznaczonej osoby. Nie ma tutaj znaczenia forma nakłaniania – może być to zarówno słowo, jak i gest. Należy w tym miejscu dodać, że możliwe jest podżeganie do podżegania (tzw. łańcuszkowe podżeganie). Podżeganiem jest także umyślne podżeganie do przestępstw umyślnych. Nie jest jednak nieumyślne przyczynienie się do popełnienia nieumyślnego czynu zabronionego przez inną osobę.
Podżegania nie stanowi tzw. prowokacja (art. 24 KK), polegająca na nakłanianiu innej osoby do popełnienia czynu zabronionego po to, by skierować przeciwko niej postępowanie karne. Mimo że prowokator odpowiada jak za podżegania, to nie znajdują do niego zastosowania przepisy pozwalające na złagodzenie lub uwolnienie podżegacza od odpowiedzialności karnej.
Paragraf kolejny tego artykułu, tj. 18 § 3 k.k. uznaje jako formę udziału w przestępstwie w postaci pomocnictwa. Za pomocnictwo odpowiada ten, kto w zamiarze, aby inna osoba dokonała czynu zabronionego, swoim zachowaniem ułatwia jego popełnienie, w szczególności dostarczając narzędzie, środek przewozu, udzielając rady lub informacji. Ponadto, za pomocnictwo odpowiada także ten, kto wbrew prawnemu, szczególnemu obowiązkowi niedopuszczenia do popełnienia czynu zabronionego swoim zaniechaniem ułatwia jego popełnienie. Inaczej niż podżeganie, pomocnictwo może być popełnione umyślnie nie tylko w zamiarze bezpośrednim lecz także ewentualnym.
Warto zwrócić uwagę na fakt, iż pomocnik nie musi nawet znać personaliów osoby, której pomaga w popełnieniu przestępstwa. Osoba ta nie musi być nawet personalnie znana organowi procesowemu.
Ustawowy wymiar kary dla pomocników nie różni się od wymiaru kary dla sprawców. A zatem pomocnictwo nie stanowi ustawowej okoliczności łagodzącej. Nie oznacza to jednak, że sąd nie powinien różnicować wymiaru kary w zależności od stopnia przyczynienia się do dokonania przestępstwa.
Co do zasady każdy ze współdziałających w popełnieniu czynu zabronionego odpowiada w granicach swojej umyślności lub nieumyślności niezależnie od odpowiedzialności pozostałych współdziałających (art. 20 k.k.). Jeżeli czynu zabronionego tylko usiłowano dokonać podżegacz lub pomocnik odpowiada jak za usiłowanie. Warto jednak zwrócić uwagę na fakt, iż sąd zgodnie z art. 14 k.k. za usiłowanie wymierza karę w granicach przewidzianych dla danego przestępstwa. Natomiast stosownie do art. 22 § 2 k.k. w przypadku, gdy czynu zabronionego nie usiłowano dokonać, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia.
Wskazane kary za podżeganie i pomocnictwo zasadniczo są tożsame z wysokością kary grożącej osobie, która dokonałaby danego przestępstwa tj. np. jeżeli za przestępstwo rozboju z art. 280§1 Kodeksu karnego przewidziana jest kara od 2 do 12 lat pozbawienia wolności, to taka kara grozi też osobie która podżegałaby do rozboju, bądź w nim pomagała.Kara za podżeganie i za pomocnictwo zostaje wymierzona w granicach przewidzianych dla sprawstwa. Podżegacz (pomocnik) odpowiada w granicach swojej umyślności niezależnie od odpowiedzialności sprawy bezpośredniego. Swoją odpowiedzialność ponosi nawet w przypadku, gdy sprawy nie można przypisać winy. Jeśli sprawca uczyni więcej niż to do czego był podżegany, podżegacz nadal odpowiada tylko za to do czego nakłaniał.
W przypadku gdy czynu zabronionego tylko usiłowano dokonać, podżegacz (pomocnik) odpowiada jak za usiłowanie. Jeśli czynu zabronionego nawet nie usiłowano dokonać, są może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary lub nawet odstąpić od jej wymierzenia.
Orzeczenie zawierające skazania za usiłowanie dokonania danego czynu lub pomocnictwo będzie zawierał oznaczenie przestępstwa głównego przestępstwa oraz oznaczenie formy stadialnej czynu tj. usiłowanie fałszerstwa dokumentu (art.270 §1 Kodeksu karnego) przybierze postać zapisu skazania za popełnienie przestępstwa za art. 270§1 Kodeksu karnego w zw. z art. 18§2 (gdy jest to podżeganie) lub art. 270§1 Kodeksu karnego w zw. z art. 18§3 (gdy jest to pomocnictwo).
Pomocnictwo do wykroczenia jest karalne tylko wtedy, gdy ustawa tak stanowi, a nadto, gdy sprawca dokonał czynu zabronionego. Pomocnik podlega karze w granicach przewidzianych dla sprawcy wykroczenia.
Dla odpowiedzialności podżegacza i pomocnika istotne znaczenie ma przewidziana w art. 23 § 1 k.k. instytucja czynnego żalu. Jeżeli współdziałający dobrowolnie zapobiegł dokonaniu czynu zabronionego to nie podlega on karze. Natomiast, jeżeli podżegaczowi lub pomocnikowi nie udało się zapobiec popełnieniu przestępstwa to i tak sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary w stosunku do współdziałającego, który dobrowolnie starał się mu zapobiec.
W wypadku, kiedy rola osoby ułatwiającej innemu popełnienie czynu zabronionego była tak istotna, że bez jej udziału nie byłoby możliwe popełnienie czynu zabronionego, mamy do czynienia nie z pomocnictwem, ale ze współsprawstwem.
