Spis treści
Czym jest przedawnienie
Na wstępie należy krótko scharakteryzować, czym jest instytucja przedawnienia. Ustawodawca między innymi w kodeksie cywilnym wskazał terminy, których upływ pozwala dłużnikowi na uchylenie się od obowiązku spełnienia określonego świadczenia.
Przykład praktyczny:
Osoba A i osoba B zawarły umowę o dzieło. Osoba A zobowiązała się wykonać dla osoby B, na jej zamówienie, mahoniowy stół, w zamian za co osoba B zobligowała się, w dniu odebrania zamówienia, zapłacić 10 000 złotych tytułem wynagrodzenia. Pomimo że osoba A wykonała umowę, osoba B nie zapłaciła należnego z tytułu wykonania dzieła wynagrodzenia. Zakładając, że doszło do rozpoczęcia biegu terminu przedawnienia i nie został on przerwany ani zawieszony, po upływie dwóch lat od wydania stołu, osoba A nie może domagać się od osoby B zapłaty wynagrodzenia. Na tym właśnie polega, mówiąc w skrócie, istota instytucji przedawnienia.
Kiedy dłużnik nie może skutecznie podnieść zarzutu przedawnienia?
Jak wskazano w art. 117 § 2 kodeksu cywilnego, po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia. Jednakże zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przed upływem terminu jest nieważne. Na marginesie wskazać można, że zarzut przedawnienia może być także uznany za nadużycie prawa podmiotowego (art. 5 k.c.). Ma to jednak charakter wyjątkowy i wymaga wykazania istnienia szczególnych okoliczności. Przykładem sytuacji, w której zarzut przedawnienia zostanie uznany za nadużycie prawa podmiotowego, jest opóźnienie wierzyciela w dochodzenia roszczenia spowodowane wywołaniem przez dłużnika przekonania o dobrowolnym jego zaspokojeniu (zobacz uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 3 października 2014 roku, sygn. akt V ACa 260/14, którego tekst pochodzi z bazy Portalu Orzeczeń Sądów Powszechnych dostępnej pod adresem http://orzeczenia.ms.gov.pl.).
Kiedy należy podnieść zarzut przedawnienia?
Zarzut przedawnienia podnosi się wtedy, gdy wierzyciel żąda od dłużnika spełniania należnego mu świadczenia. Wówczas dłużnik kwestionuje jego żądanie, powołując się na upływ ustawowego terminu, w trakcie biegu którego wierzyciel mógł domagać się spełnienia świadczenia. Często ma to miejsce podczas postępowania sądowego, ale nie tylko. Zarzut przedawnienia można podnieść także na etapie przedsądowym, a więc na przykład wtedy, gdy wierzyciel wystosuje do dłużnika przedsądowe wezwanie do zapłaty.
Moment, do którego dłużnik może skutecznie podnieść zarzut przedawnienia
Przepisy kodeksu cywilnego nie dają żadnej odpowiedzi na pytanie ani też wskazówki interpretacyjnej, do jakiego momentu zarzut przedawnienia może być skutecznie podnoszony przez dłużnika. Przepis art. 117 k.c. daje jedynie odpowiedź na pytanie, od jakiego momentu zarzut ten może być skutecznie podniesiony. Zarzut ten może być – jako zarzut materialnoprawny – podniesiony, najogólniej rzecz biorąc, aż do uprawomocnienia się wyroku.
Terminy przedawnienia
Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata. Istnieją jednak wyjątki od powyższej zasady. I tak na przykład ustanowiono termin 6-miesięczny dla roszczenia biorącego pożyczkę o wydanie przedmiotu pożyczki od chwili, gdy przedmiot pożyczki miał być wydany czy termin 2-letni dla roszczeń wynikających z umowy o dzieło.
Podstawa prawna:
Art. 5, art. 117, art. 646, art. 722 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku – Kodeks cywilny (Dz.U.2014.121).
