Kiedy konsument może odstąpić od umowy sprzedaży?

Żądanie zwrotu ceny aktualizuje się po złożeniu przez konsumenta oświadczenia o odstąpieniu od umowy. Złożenie takiego oświadczenia nastąpić może tylko pod pewnymi warunkami. Zasadniczo w pierwszej kolejności, stosowanie do unormowań z dnia 27 lipca 2002 r. o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej i zmianie Kodeksu cywilnego konsumentowi przysługuje żądanie nieodpłatnej naprawy lub wymiany towaru na nowy.

 

Dopiero jeżeli naprawa albo wymiana są niemożliwe lub wymagają nadmiernych kosztów lub też sprzedawca nie ustosunkował się do żądania wymiany lub naprawy towaru w terminie 14 dni, konsument może odstąpić od umowy albo sformułować żądanie stosownego obniżenia ceny.

Takie kaskadowe ukształtowanie przez ustawodawcę uprawnień konsumenckich daje sprzedawcom szansę usunięcia tkwiącej w towarze wady, w taki sposób, aby zawartą umowę zachować w myśl zasady pacta sunt servanda (umów należy dotrzymywać) oraz doprowadzić do wydania kupującemu towaru z nią zgodnego. W rezultacie dopiero niemożliwość, nieracjonalność wymiany lub naprawy towaru albo też bezczynność sprzedawcy otwierają przed konsumentem drogę do odstąpienia od umowy.

Niezależnie od spełnienia powyższych warunków, możliwość odstąpienia od umowy jest wyłączona jeżeli niezgodność towaru z umową jest nieistotna. Za niezgodność istotną należy uznać taką, która uniemożliwia korzystanie z rzeczy zgodnie z jej przeznaczeniem.

 

Odstąpienie niweluje skutki prawne zawartej umowy w taki sposób, jakby umowa nigdy nie była zawarta. Powoduje to konieczność wzajemnego zwrotu świadczeń, co oznacza, że kupujący (na własny koszt) ma obowiązek zwrócić sprzedawcy towar, a sprzedawca zobowiązany jest do zwrotu ceny.

Skorzystanie z prawa do odstąpienia od umowy ma jednak pewną wadę. Zwrotu towaru konsument powinien dokonać na własny koszt. Może być to kłopotliwe jeżeli rozmiar, ciężar, właściwość towaru wymagają specyficznego opakowania lub odpowiedniego sposobu transportu. 

W tym kontekście niewątpliwie istotnym profitem dla konsumenta korzystającego z prawa wymiany lub naprawy towaru jest nieodpłatność tych świadczeń. Przedsiębiorca zobowiązany jest pokryć wszelkie koszty dostarczenia, demontażu, robocizny, a także ponownego zamontowania i uruchomienia towaru. Warto jednak zwrócić uwagę na literalne brzmienie przepisu odnoszącego się do tego zagadnienia. Przedsiębiorca ma obowiązek zwrotu „kosztów poniesionych przez kupującego”. W rezultacie kupujący zobowiązany jest ponieść odpowiednie koszty związane z dostarczeniem sprzedawcy reklamowanego towaru, a następnie sprzedawca powinien je zwrócić. Koszty te powinny być zatem racjonalne, uzasadnione oraz udokumentowane. Oczywiście nic nie stoi na przeszkodzie, aby przedsiębiorca we własnym zakresie zorganizował ww. czynności oraz samodzielnie poniósł związane z tym koszty.

 

Zdecydowanie łatwiejsze jest skorzystanie z konsumenckiego prawa odstąpienia od umowy w przypadku tzw. umów zawieranych na odległość (np. za pośrednictwem Internetu) lub umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa. Mowa o nich w ustawie z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny.  

W przypadku tego typu transakcji konsument nie ma możliwości dokładnego obejrzenia towaru oraz zbadania jego właściwości przed transakcją. Dokonując zakupu przez Internet zazwyczaj polega jedynie na fotografiach oraz sporządzonym przez sprzedawcę opisie (często ogólnikowym). W odniesieniu do umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa np. w ramach domowej akwizycji lub pokazów towarów, konsument niejednokrotnie dokonuje zakupów pod wpływem impulsu, będącego wynikiem działań aktywnego sprzedawcy.

Wycofanie się z tak zawartej umowy jest stosunkowo proste. Konsumenci mają prawo złożyć oświadczenie o odstąpieniu od umowy bez podania jakiejkolwiek przyczyny. Nie wymaga się stwierdzenia w nabytym towarze niezgodności z umową (w rozumieniu ustawy o sprzedaży konsumenckiej) lub skorzystania w pierwszej kolejności z innych roszczeń – np. wymiany towaru. Wystarczy złożyć sprzedawcy oświadczenia woli o odstąpieniu od umowy.

Jedynym ograniczeniem realizacji opisywanego uprawnienia jest dziesięciodniowy termin na złożenie oświadczenia, liczony od dnia otrzymania towaru. Jeżeli umowa dotyczyła świadczenia usług, termin ten liczy się od dnia zawarcia umowy. Do dochowania terminu wystarczy wysłanie do sprzedawcy oświadczenia przed jego upływem.

Niejednokrotnie wskazany termin jest jednak znacznie dłuższy i wynosi nawet trzy miesiące, z uwagi na brak realizacji leżącego po stronie przedsiębiorcy obowiązku powiadomienia konsumenta o przysługującym mu uprawnieniu do odstąpienia od umowy. Jeżeli powiadomienie takie wpłynie do kupującego po rozpoczęciu biegu wskazanego wyżej trzymiesięcznego terminu, termin ten ulega odpowiedniemu skróceniu do dziesięć dni od tej daty.

 

 

Oświadczenie o odstąpieniu od umowy powinno zostać sporządzone w formie pisemnej. Złożenie go w innej formie np. ustnej lub w drodze korespondencji elektronicznej nie rodzi jednak skutku nieważności. Ograniczenia dowodowe w przypadku ewentualnego sporu sądowego są łagodzone w stosunku do konsumentów na mocy art. 74 § 2 k.c. Nie ulega jednak wątpliwości, że przedstawienie sporządzonego w formie pisemnej oświadczenia o odstąpieniu od umowy istotnie ułatwia prowadzenie postępowania dowodowego w ramach zainicjowanego procesu sądowego.

 

Oświadczenie o odstąpieniu od umowy jest jednostronnym oświadczeniem woli. Sprzedawca dla wywołania skuteczności oświadczenia nie musi dokonywać jego akceptacji lub się do niego ustosunkowywać.

Oprócz obowiązku zwrotu ceny, o czym była mowa wyżej, sprzedawca zobowiązany jest do wypłaty odsetek ustawowych w przypadku dokonania przez kupującego przedpłat związanych z zawieraną transakcją. Zwrot wzajemnych świadczeń powinien nastąpić w terminie 14 dni.

Istotny problem pojawia się na gruncie zagadnień związanych kosztami przesyłki towaru. Mamy bowiem do czynienia z kosztami wysłania towaru (do kupującego) oraz jego odesłania w przypadku odstąpienia od umowy. Nabywając towar w Internecie, zazwyczaj sprzedawcy wskazują wysokość ceny oraz dodatkowe koszty związane z dostarczeniem towaru, za które najczęściej płaci kupujący. O ile unormowania ustawy o ochronie niektórych praw konsumentów oraz odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny pozwalają w sposób pośredni zinterpretować kto i w jakich sytuacjach zobowiązany jest do pokrycia kosztów odesłania towaru, to poważny dylemat pojawia się co do kosztów pierwotnego wysłania towaru. Problematyczne zagadnienie dość skromnie opisywane jest w literaturze. Ważną wskazówką interpretacyjną stał się wyrok ETS z dnia 15 kwietnia 2010 r. w sprawie C-511/08, który wskazuje, że dostawca nie powinien obciążać konsumenta kosztami wysyłki towarów w przypadku wykonywania przez niego przysługującego mu prawa odstąpienia od umowy.

 

Radca prawny w Kancelarii Prawniczej

Włodzimierz Głowacki i Wspólnicy sp.k. z siedzibą w Poznaniu

 

***

Kancelaria Prawnicza Włodzimierz Głowacki i Wspólnicy sp.k. to poznańska kancelaria, która od – kilku lat działa również na terenie Warszawy. Kancelaria posiada wieloletnie doświadczenie w w obsłudze przedsiębiorców. Jako jedna z nielicznych kancelarii specjalizuje się także w kompleksowej obsłudze prawnej podmiotów z działających w Internecie. 

 

Joanna Basińska – radca prawny, absolwentka Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. W 2007 roku ukończyła aplikację sądową. Absolwentka Podyplomowego Studium Prawa Własności Intelektualnej na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Z kancelarią Włodzimierz Głowacki i Wspólnicy związana od 2005 roku. Specjalizuje się w prawie nowych technologii, prawie własności intelektualnej w szczególności zagadnieniach prawa autorskiego oraz zwalczania nieuczciwej konkurencji, prawnych aspektach relacji przedsiębiorca – konsumenci.