Spis treści
Prawo odmowy udzielenia pomocy medycznej przysługuje przede wszystkim wtedy, gdy pacjent nie jest ubezpieczony i nie może zapłacić za wybraną usługę lekarską (także konsultację). Oczywiście nie dotyczy to nagłych przypadków, w których trzeba ratować ludzkie życie (np. zawał, omdlenie itd.). W takich sytuacjach nie sprawdza się ubezpieczenia zdrowotnego. Nie każdy jednak wie, że prawo wyróżnia kilka innych sytuacji, kiedy lekarz ma pełne prawo odmówić swojej pomocy – kilka z nich dotyczy niewłaściwego zachowania pacjenta.
Brak sprzętu i wiedzy
Uzasadnione przypadki nieudzielenia pomocy medycznej muszą opierać się na bardzo ważnych powodach, takich jak brak sprzętu medycznego czy brak wiedzy lekarza co do kwestii przeprowadzenia odpowiedniego zabiegu. Z drugiej jednak strony każdy lekarz ma obowiązek udzielić pierwszej pomocy, gdy zwłoka w jej udzieleniu może spowodować niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia oraz w innych przypadkach wymagających natychmiastowej czynności medycznej. Granica pomiędzy obowiązkiem a prawem odmowy udzielenia pomocy medycznej jest więc bardzo cienka – każdorazowo decydują określone okoliczności sprawy i stan pacjenta.
Zgodnie z treścią art. 38 i 39 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza dentysty, lekarz może nie podjąć lub odstąpić od leczenia pacjenta, o ile nie zachodzi przypadek, niezwłocznego udzielenia pomocy. W przypadku odstąpienia od leczenia, lekarz ma jednocześnie obowiązek dostatecznie wcześnie uprzedzić o tym pacjenta lub jego przedstawiciela ustawowego bądź opiekuna faktycznego i wskazać realne możliwości uzyskania tego świadczenia u innego lekarza lub w podmiocie leczniczym. Jeżeli lekarz wykonuje swój zawód na podstawie stosunku pracy lub w ramach służby, może nie podjąć lub odstąpić od leczenia, jeżeli istnieją poważne ku temu powody, po uzyskaniu zgody swojego przełożonego. W przypadku odstąpienia od leczenia lekarz ma obowiązek uzasadnić i odnotować ten fakt w dokumentacji medycznej.
Konflikt sumienia oznacza brak leczenia
Lekarz może powstrzymać się od wykonania świadczeń zdrowotnych niezgodnych z jego sumieniem, chyba że występuje konieczność niezwłocznego udzielenia pomocy, z tym że ma obowiązek wskazać realne możliwości uzyskania tego świadczenia u innego lekarza lub w podmiocie leczniczym oraz uzasadnić i odnotować ten fakt w dokumentacji medycznej. Lekarz wykonujący swój zawód na podstawie stosunku pracy lub w ramach służby ma ponadto obowiązek uprzedniego powiadomienia na piśmie przełożonego.
Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2011 r. (sygn. akt I CKN 1386/00), odmowa lekarza wykonania w publicznym zakładzie opieki zdrowotnej zabiegu operacyjnego, którego celowość stwierdzono, nie może być dowolną decyzją tego lekarza, a wymaga istnienia poważnych powodów stwierdzonych stosownymi konsultacjami oraz szczegółowego uzasadnienia w dokumentacji medycznej. W razie odmowy wykonania zabiegu leczniczego szkodę pacjenta stanowi nie tylko pogorszenie jego stanu zdrowia, lecz również utrzymywanie się rozstroju zdrowia, jeśli w wyniku zabiegu mógł on zostać wyeliminowany.
Stres i kłopoty rodzinne
Te dwa powyższe czynniki także mogą być powodem odmowy udzielenia pomocy medycznej, oczywiście wtedy gdy dotyczą lekarza, a nie pacjenta. W komentarzach do Kodeksu etyki lekarskiej wymienia się także i inne przykłady powodów, które mogą uzasadniać taką decyzję, wskazując na przyczyny leżące po stronie pacjenta, jak np. jego obraźliwe zachowanie się wobec lekarza, chroniczne niestosowanie się do zaleceń lekarza niweczące proces leczenia, złośliwe uchylanie się od uiszczenia umówionego honorarium. Odstąpienie mogą też uzasadniać przyczyny leżące po stronie lekarza: jego stan wyczerpania, zmęczenie, dramatyczna sytuacja życiowa, w jakiej znalazł się on sam lub osoba mu bliska, zmiana miejsca zamieszkania.
Podstawa prawna:
[art. 38 – 39 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz.U. z 2011 r. Nr 277 poz.1634 j.t.)]
