W postanowieniu z dnia 29 października 2012 r. (sygn. akt IV KK 301/12) Sąd Najwyższy zaznaczył, że kasacja jest środkiem, za pomocą którego strona może kwestionować jedynie prawidłowość stosowania prawa, a nie poczynione ustalenia faktyczne. Kasacja wnoszona jest od wyroku sądu odwoławczego i w związku z tym nie jest środkiem pozwalającym na ponowne, niejako powielające zwykłą kontrolę instancyjną. Tych dwóch pierwszych zasad nie można omijać w instrumentalny sposób.
Zgodnie z regulacją art. 519 Kodeksu postępowania karnego, od prawomocnego wyroku sądu odwoławczego kończącego postępowanie może być wniesiona kasacja. Musimy zatem pamiętać, że kasacja nie przysługuje od prawomocnych wyroków sądu odwoławczego, które nie kończą postępowania, a więc od wyroków uchylających zaskarżony wyrok i przekazujących sprawę do ponownego rozpoznania, gdyż sformułowanie "kończące postępowanie", użyte w art. 519 KPK, nie dotyczy zakończenia postępowania w danej instancji, lecz całego postępowania stanowiącego przedmiot procesu. Uznać zatem należy, że stronie nie będzie przysługiwała kasacja także od wyroku sądu odwoławczego, którym choćby w odniesieniu do jednego z zawartych w nim rozstrzygnięć dotyczących tego samego przestępstwa uchylono wyrok i sprawę przekazano do ponownego postępowania. Omawiany przepis upoważnia strony procesowe do zaskarżenia jedynie wyroku sądu odwoławczego. Oznacza to, że również zarzuty formułowane w tym trybie muszą wskazywać na rażące naruszenia prawa, do jakich miało dojść w toku postępowania apelacyjnego i w rozstrzygnięciu sądu odwoławczego.
Podstawową zasadą rządzącą w postępowaniu kasacyjnym jest to, iż kasacja może zostać wniesiona w danej sprawie tylko jeden raz – stosunku do tego samego oskarżonego i od tego samego orzeczenia. Droga do wnoszenia kasacji przez ten sam podmiot od tego samego wyroku jest zamknięta, także w wypadku, gdy prawomocnie odmówiono przyjęcia poprzednio wniesionej skargi.
W treści art. 523 KPK odczytujemy, że kasacja może być wniesiona tylko z powodu uchybień wymienionych w art. 439 lub innego rażącego naruszenia prawa, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na treść orzeczenia. Kasacja nie może być jednak wniesiona wyłącznie z powodu niewspółmierności kary. Uchybienia przewidziane w art. 439 KPK to:
- w wydaniu orzeczenia brała udział osoba nieuprawniona lub niezdolna do orzekania bądź podlegająca wyłączeniu,
- sąd był nienależycie obsadzony lub którykolwiek z jego członków nie był obecny na całej rozprawie,
- sąd powszechny orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu szczególnego albo sąd szczególny orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu powszechnego,
- sąd niższego rzędu orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu wyższego rzędu,
- orzeczono karę, środek karny lub środek zabezpieczający nieznane ustawie,
- zapadło z naruszeniem zasady większości głosów lub nie zostało podpisane przez którąkolwiek z osób biorących udział w jego wydaniu,
- zachodzi sprzeczność w treści orzeczenia, uniemożliwiająca jego wykonanie,
- zostało wydane pomimo to, że postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało już prawomocnie zakończone,
- zachodzi jedna z okoliczności wyłączających postępowanie, określonych w art. 17 § 1 pkt 5, 6 i 8-11 KPK, oskarżony w postępowaniu sądowym nie miał obrońcy w wypadkach określonych w art. 79 § 1 i 2 KPK oraz art. 80 lub obrońca nie brał udziału w czynnościach, w których jego udział był obowiązkowy,
- sprawę rozpoznano podczas nieobecności oskarżonego, którego obecność była obowiązkowa.
Kasację na korzyść można wnieść jedynie w razie skazania oskarżonego za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania.
