W jakich okolicznościach były małżonek może żądać alimentów?
Należy pamiętać, że powstanie obowiązku alimentacyjnego między rozwiedzionymi małżonkami zależy od tego, kto ponosi winę za rozpad pożycia małżeńskiego. Jeżeli żaden z małżonków nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia małżeńskiego wówczas oboje byli małżonkowie mogą żądać alimentów od siebie nawzajem. To samo dotyczy sytuacji, gdy rozwód nastąpił z winy obu stron. Jest to tzw. zwykły obowiązek alimentacyjny.
Uprawnionym do wystąpienia z żądaniem płacenia alimentów jest małżonek, który znajduje się w niedostatku. Warto wiedzieć, że stanem niedostatku jest stan, w którym małżonek nie jest w stanie zaspokoić wszystkich, czy nawet części, swoich uzasadnionych potrzeb. Stan niedostatku może istnieć w chwili wydania orzeczenia o rozwodzie a także może powstać po orzeczeniu rozwodu. Dlatego też, z pozwem o alimenty od byłego małżonka, można wystąpić nie tylko w trakcie trwania sprawy rozwodowej. Małżonek zobowiązany musi dostarczać małżonkowi uprawnionemu środków na niezbędne potrzeby, co nie oznacza, że małżonkowie muszą żyć na takiej samej stopie życiowej. Środki utrzymania dostarczane przez byłego małżonka powinny bowiem być w wysokości odpowiadającej usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego małżonka oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego małżonka. W przypadku, kiedy jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia małżeńskiego, tylko małżonek niewinny może żądać alimentów od małżonka winnego, natomiast małżonkowi winnemu alimenty nie przysługują. W tym przypadku mówi się o rozszerzonym obowiązku alimentacyjnym, a alimenty mają zaspokoić usprawiedliwione potrzeby małżonka niewinnego. Nie wymaga się więc, aby małżonek niewinny znajdował się w niedostatku. Wystarczy bowiem tylko, aby rozwód pociągnął za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego. Co ważne, orzekając o zasądzeniu alimentów, sąd porównuje sytuację materialną małżonka niewinnego z jego sytuacją sprzed orzeczenia rozwodu.
Wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego
Warto wiedzieć, że obowiązek alimentacyjny wobec byłego małżonka nie trwa dożywotnio, bowiem wygasa w razie zawarcia przez uprawnionego małżonka nowego małżeństwa. Jeżeli jednak zobowiązanym jest małżonek, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, wówczas obowiązek ten wygasa także z upływem pięciu lat od orzeczenia rozwodu. Termin ten może być jednak przedłużony przez sąd, na żądanie uprawnionego małżonka, w przypadku zaistnienia wyjątkowych okoliczności. Taką wyjątkową okolicznością może być np. wypadek, w wyniku którego były małżonek staje się trwale niezdolny do pracy i pozbawiony środków do życia. W takiej sytuacji obowiązek alimentacyjny może być przedłużony nawet na czas nieograniczony. Rozpatrując sprawę sąd bada, czy małżonek domagający się przedłużenia obowiązku alimentacyjnego ma krewnych zobowiązanych i zdolnych do wypełniania tego obowiązku. Jeżeli tacy krewni istnieją, wówczas obowiązek dostarczania środków utrzymania uprawnionemu małżonkowi może przejść właśnie na nich.
Separacja a obowiązek alimentacyjny
W kwestii alimentów dla byłego małżonka separacja wywołuje podobne jak przy rozwodzie. Jednak w przypadku separacji obowiązek alimentacyjny nie wygasa w ogóle, nawet po upływie 5 lat od jej orzeczenia.
Charakter zobowiązania alimentacyjnego
Należy pamiętać, że obowiązek alimentacyjny ma charakter osobisty i dlatego też nie podlega dziedziczeniu. Jeżeli więc były współmałżonek umrze, wówczas nikt nie dziedziczy po nim tego zobowiązania. Dlatego też nie można domagać się alimentów od wdowy lub wdowca po byłym małżonku.
