Art. 221 Kodeksu Pracy jasno określa, jakich danych może żądać pracodawca od kandydatów do pracy. Wśród danych i informacji możliwych do uzyskania, kodeks pracy nie wymienia zaświadczenia o niekaralności. Pracodawca może jednak żądać podania innych danych, gdy przepis prawa wyraźnie tak stanowi. Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 10 ustawy z dnia 24 maja 2000 r. o Krajowym Rejestrze Karnym, prawo do uzyskania informacji o osobach, których dane zgromadzone zostały w Rejestrze, przysługuje pracodawcom, w zakresie niezbędnym dla zatrudnienia pracownika, co do którego z przepisów ustawy wynika wymóg niekaralności, korzystania z pełni praw publicznych, a także ustalenia uprawnienia do zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej.
Obowiązek przedstawienia informacji z Krajowego Rejestru Karnego dotyczy m.in. prokuratorów, sędziów, policjantów, pracowników samorządowych, agentów celnych, detektywów, ochroniarzy osób i mienia, taksówkarzy. Uprawnienie do uzyskania zaświadczenia o niekaralności kandydata do pracy przysługuje wyłącznie, gdy wynika to z przepisu ustawy. Pracodawca składając zapytanie o udzielenie informacji o osobie z Krajowego Rejestru Karnego powinien wskazać we wniosku odpowiedni przepis.
Jeśli więc aplikuje Pan na stanowisko pracownika ochrony i stara się Pan o licencję to w tej sytuacji istnieje wymóg niekaralności za przestępstwo umyślne.Przepisy ustawy mogą również wskazywać na obowiązek cyklicznego uzyskiwania przez pracodawcę aktualnego zaświadczenia o niekaralności pracownika. Dla przykładu, taka sytuacja ma miejsce w przypadku prowadzenia kantoru wymiany walut. Zgodnie
z przepisami ustawy z dnia 27 lipca 2002 roku Prawo dewizowe, działalność kantorową może wykonywać osoba fizyczna, która nie została prawomocnie skazana za przestępstwo skarbowe albo za przestępstwo popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej. Ponadto tę działalność może wykonywać osoba prawna oraz spółka niemająca osobowości prawnej, której żaden członek władz lub wspólnik nie został skazany za takie przestępstwo. Czynności bezpośrednio związane z wykonywaniem działalności kantorowej dokonują osoby , które nie zostały skazane prawomocnie za ww. przestępstwa. Przedsiębiorca, który wykonuje działalność kantorową jest zobligowany do uzyskiwania z upływem każdego roku działalności, zaświadczenia o niekaralności za przestępstwa, o których mowa powyżej. Obowiązek ten obejmuje również pracowników kantoru wymiany walut.
Istnieją jednak sytuacje, w których kandydat do pracy, nie będąc do tego zobligowanym, sam występuje do KRK o wydanie zaświadczenia o niekaralności, a następnie wraz z dokumentami aplikacyjnymi przedstawia je przyszłemu pracodawcy. Potrzebna jest wówczas zgoda kandydata na przetwarzanie danych zawartych w zaświadczeniu, a dobrowolność jego przekazania nie powinna budzić wątpliwości.
Coraz częściej zdarza się, że warunkiem przyjęcia do pracy jest przedstawienie aktualnego zaświadczenia o niekaralności, pomimo iż żaden przepis prawa nie przewiduje takiego wymogu. W przypadku, gdy przyszły pracodawca wymaga od kandydata np. na sprzedawcę, przedłożenia zaświadczenia z Krajowego Rejestru Karnego, naraża się na zarzut dyskryminacji i naruszenia dóbr osobistych kandydata. Zwłaszcza wtedy gdy, brak zaświadczenia skutkuje nieprzyjęciem do pracy.
Justyna Metelska, adwokat w TGC Corporate Lawyers
