Wolne na poszukiwanie pracy
W okresie co najmniej dwutygodniowego wypowiedzenia umowy o pracę dokonanego przez pracodawcę pracownikowi przysługuje zwolnienie na poszukiwanie pracy, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia w pełnym wymiarze. Liczba tych dni zależy od okresu wypowiedzenia i wynosi 2 dni w przypadku dwutygodniowego lub miesięcznego okresu wypowiedzenia oraz 3 dni w przypadku trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia.
Opieka nad dzieckiem
Pracownik wychowujący przynajmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat ma również prawo do 2 dni wolnych w ciągu jednego roku kalendarzowego. Wymiar tego zwolnienia nie zależy od liczby dzieci i przysługuje na wszystkie dzieci łącznie. Za czas zwolnienia pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia. Dni wolne na opiekę należą się zarówno matce, jak i ojcu dziecka. Jeżeli każde z nich pracuje muszą wybrać, które z nich ma korzystać z tego uprawnienia.
Zwolnienie na badania lekarskie
Należy pamiętać, że dni wolne przysługują także pracownikowi, który musi przeprowadzić określone badania lekarskie. Zwolnienie przysługuje więc pracownicy w ciąży na wykonanie zaleconych przez lekarza badań lekarskich przeprowadzanych w związku z ciążą, jeżeli badania te nie mogą być przeprowadzone poza godzinami pracy. Pracownik ma również prawo do wolnego na czas niezbędny na wykonanie obowiązkowych badań lekarskich (kontrolnych i okresowych) oraz szczepień ochronnych związanych z gruźlicą, chorobą weneryczną i innymi chorobami zakaźnymi. Pracownikowi o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności przysługuje z kolei prawo do zwolnienia od pracy w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym raz w roku w wymiarze do 21 dni roboczych, jeżeli na turnus został skierowany na wniosek lekarza, pod którego opieką się znajduje. Taki pracownik może również skorzystać ze zwolnienia na wykonywanie badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych lub usprawniających a także w celu uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy, jeśli czynności te nie mogą być wykonane poza godzinami pracy. Co ważne, we wszystkich tych przypadkach pracownik ma prawo do wynagrodzenia w pełnym wymiarze.
Honorowe krwiodawstwo
Warto wiedzieć, że pracodawca musi dać wolne pracownikowi będącemu honorowym dawcą krwi. Zwolnienia takiego udziela się na czas oddawania krwi określony przez stację krwiodawstwa oraz na czas okresowych badań lekarskich przez nią zleconych, jeśli badania te nie mogą być przeprowadzone w czasie wolnym od pracy. Także w tej sytuacji pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.
Zwolnienie na szkolenia
Pracodawca ma także obowiązek zwolnić od pracy pracownika w celu przeprowadzenia zajęć dydaktycznych w szkole zawodowej, w szkole wyższej, w placówce naukowej albo w jednostce badawczo-rozwojowej oraz prowadzenia szkolenia na kursie zawodowym. Co ważne, łączny wymiar zwolnień z tego tytułu nie może jednak przekraczać 6 godzin w tygodniu lub 24 godzin w miesiącu.
Wolne na pełnienie funkcji społecznych
Prawo do zwolnień okolicznościowych ma również pracownik wykonujący określone funkcje czy obowiązki społeczne. Wolne przysługuje więc pracownikowi wykonującemu czynności biegłego w postępowaniu administracyjnym, karnym przygotowawczym, sądowym lub przed kolegium do spraw wykroczeń – łączny. Trzeba jednak pamiętać, że maksymalnie może on wykorzystać 6 dni w ciągu roku kalendarzowego. Prawo do zwolnień mają także działacze związkowi, społeczni inspektorzy pracy, członkowie rady naukowej w jednostce badawczo-rozwojowej, ławnicy, członkowie kolegium ds. wykroczeń, członkowie komisji pojednawczych oraz strony i świadkowie postępowania pojednawczego, członkowie rad nadzorczych działających u danego pracodawcy itd.
Stawiennictwo przed organem państwowym
Pracownik może również domagać się zwolnienia od pracodawcy w razie wezwania go do stawienia się przed organem państwowym na czas niezbędny do załatwienia sprawy. Dotyczy to zarówno pracownika który musi stawić się przed organem właściwym w zakresie powszechnego obowiązku obrony (np. WKU), jak i przed organem administracji rządowej, samorządu terytorialnego, sądu, prokuratury, policji, czy też organem prowadzącym postępowanie w sprawach o wykroczenia. Dodatkowo takie prawo przysługuje pracownikowi wezwanemu w charakterze świadka w postępowaniu kontrolnym prowadzonym przez Najwyższą Izbę Kontroli i pracownikowi powołanemu do udziału w tym postępowaniu w charakterze specjalisty. W każdym tym przypadku pracownik ma prawo domagać się rekompensaty pieniężnej od właściwego organu. W tym celu pracodawca powinien wydać zaświadczenie określające wysokość utraconego wynagrodzenia za czas tego zwolnienia. Co istotne, czasem przepisy obowiązujące u danego pracodawcy przewidują zachowanie przez pracownika prawa do wynagrodzenia za czas zwolnienia.
Czas wolny na akcje ratunkowe
Trzeba mieć także na uwadze, że na pracodawcy ciąży także obowiązek udzielenia wolnego pracownikom biorącym udział w akcjach ratunkowych. I tak pracodawca musi zwolnić pracownika:
– członka ochotniczej straży pożarnej – na czas niezbędny do uczestniczenia w działaniach ratowniczych i do wypoczynku koniecznego po ich zakończeniu oraz na szkolenie pożarnicze w wymiarze nie przekraczającym łącznie 6 dni w ciągu roku kalendarzowego,
– ratownika Górskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego – na czas niezbędny do uczestniczenia w akcji ratowniczej i do wypoczynku koniecznego po jej zakończeniu,
– członka doraźnego Państwowej Komisji Badania Wypadków Kolejowych, ujętego na liście ministra właściwego do spraw transportu, na czas wyznaczenia przez przewodniczącego Państwowej Komisji Badania Wypadków Kolejowych do udziału w postępowaniu
– członka ochotniczej drużyny ratowniczej działającej w brzegowej stacji ratowniczej Morskiej Służby Poszukiwania i Ratownictwa „Służba SAR” – na czas niezbędny do uczestniczenia w akcji ratowniczej i do wypoczynku koniecznego po jej zakończeniu oraz na czas udziału w szkoleniach organizowanych przez Morską Służbę Poszukiwania i Ratownictwa,
– na czas wykonywania obowiązku świadczeń osobistych, w trybie i na warunkach przewidzianych w odrębnych przepisach.
