Nowelizacja ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych ma na celu dostosowanie systemu prawa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 7 marca 2013 r. (sygn. akt SK30/09). Trybunał wówczas orzekł, że postanowienie art. 79 ust. 1 pkt 1 lit. f ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych – w zakresie, w jakim w postępowaniu nieprocesowym wszczętym z urzędu nie przewiduje zwrotu opłaty od skargi na postanowienie referendarza sądowego uwzględnionej z innego powodu niż oczywiste naruszenie prawa, jest niezgodny z art. 45 ust. 1 w związku z art. 2 oraz art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Skarga konstytucyjna dotyczyła zagadnienia kosztów postępowania sądowego. Zakwestionowany wówczas art. 79 ust. 1 pkt 1 lit. f ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych stanowił, że sąd z urzędu zwraca stronie całą uiszczoną opłatę od skargi na orzeczenie referendarza sądowego w razie jej uwzględnienia z powodu oczywistego naruszenia prawa i stwierdzenia tego naruszenia przez sąd. Zwrot tej opłaty był możliwy jedynie w wypadku uwzględnienia skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Przesłanką zwrotu uiszczonej opłaty na podstawie tego przepisu jest skarga na orzeczenie referendarza sądowego, która została uwzględniona z powodu oczywistego naruszenia prawa.
W stanie faktycznym, który stanowił tło dla skargi konstytucyjnej, referendarz sądowy wydał postanowienie w przedmiocie złożenia dokumentu zgłoszenia do akt rejestrowych, które to następnie – w wyniku uwzględnienia skargi na orzeczenie referendarza – zostało uchylone. Powodem wyeliminowania wskazanego rozstrzygnięcia z obrotu prawnego było stwierdzenie przez sąd, że złożenie do akt skarżącej spółki dokumentu w postaci informacji komornika dokonanej w trybie art. 911[3] Kodeksu postępowania cywilnego naruszało prawo, bowiem podmiot, którego udziały miały być zajęte w postępowaniu egzekucyjnym, nie był wspólnikiem tejże spółki. Ostatecznie jednak, mimo uzyskania satysfakcjonującego rozstrzygnięcia, spółka nie otrzymała zwrotu kwoty uiszczonej tytułem opłaty od skargi na orzeczenie referendarza w wysokości 100 zł, gdyż sąd nie dopatrzył się w postanowieniu referendarza kwalifikowanego naruszenia prawa, o którym mowa w 79 ust. 1 pkt 1 lit. f ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.
Kiedy sąd zwraca z urzędu całą uiszczoną opłatę?
Zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami, sąd zwraca z urzędu zwraca stronie całą uiszczoną opłatę od:
- pisma zwróconego wskutek braków formalnych,
- pisma odrzuconego lub cofniętego, jeżeli odrzucenie lub cofnięcie nastąpiło przed wysłaniem odpisu pisma innym stronom, a w braku takich stron – przed wysłaniem zawiadomienia o terminie posiedzenia,
- zażalenia na postanowienie w przedmiocie ukarania grzywną albo aresztem, zamiany grzywny na areszt albo w przedmiocie przymusowego sprowadzenia, jeżeli zażalenie zostało uwzględnione w całości,
- zażalenia na postanowienie o przyznaniu wynagrodzenia biegłemu lub tłumaczowi, jeżeli zażalenie zostało uwzględnione w całości,
- apelacji, zażalenia, skargi kasacyjnej w razie uwzględnienia środka zaskarżenia z powodu oczywistego naruszenia prawa i stwierdzenia tego naruszenia przez sąd odwoławczy lub Sąd Najwyższy,
- skargi na orzeczenie referendarza sądowego, jeżeli została uwzględniona w sprawie, w której postępowanie wszczęto z urzędu, a w pozostałych sprawach tylko w razie uwzględnienia skargi z powodu oczywistego naruszenia prawa i stwierdzenia tego naruszenia przez sąd,
- skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia w razie jej uwzględnienia.
