Powyższy akt prawny jest na tyle specyficzny, iż pozwala sędziemu w stan spoczynku nie tylko po osiągnięciu odpowiedniego wieku, choć taka jest podstawowa zasada. W wyjątkowych okolicznościach, o zakończeniu kariery decydować będzie stan zdrowia konkretnej osoby i chęć odejścia na zasłużoną emeryturę. W praktyce coraz większa liczba polskich sędziów decyduje się na skorzystanie z takiego rozwiązania, głównie dlatego, że spoczywają na nich poważne obowiązki i ogromna ilość spraw.
Zgodnie z treścią art. 69 Prawa o ustroju sądów powszechnych, sędzia przechodzi w stan spoczynku, co do zasady, z dniem ukończenia 67 roku życia, chyba że nie później niż na sześć miesięcy przed ukończeniem tego wieku oświadczy Ministrowi Sprawiedliwości wolę dalszego zajmowania stanowiska i przedstawi zaświadczenie stwierdzające, że jest zdolny, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków sędziego, wydane na zasadach określonych dla kandydata na stanowisko sędziowskie. Z powyższego wynika zatem, że ominięcie wymogu ukończenia odpowiedniego wieku jest możliwe i respektowane przez ustawodawcę. Sędzia przechodzi na swój wniosek w stan spoczynku, z zachowaniem prawa do uposażenia wysokości 75% wynagrodzenia zasadniczego i dodatku za wysługę lat, pobieranych na ostatnio zajmowanym stanowisku, po ukończeniu 55 lat przez kobietę, jeżeli przepracowała na stanowisku sędziego lub prokuratora nie mniej niż 25 lat, a 60 lat przez mężczyznę, jeżeli przepracował na stanowisku sędziego lub prokuratora nie mniej niż 30 lat.
Art. 70 omawianej ustawy wskazuje wprost, iż sędziego przenosi się w stan spoczynku na jego wniosek albo na wniosek właściwego kolegium sądu, jeżeli z powodu choroby lub utraty sił uznany został przez lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych za trwale niezdolnego do pełnienia obowiązków sędziego. Z żądaniem przeniesienia w stan spoczynku oraz zbadania niezdolności do pełnienia obowiązków przez sędziego i wydania orzeczenia może wystąpić zainteresowany sędzia lub właściwe kolegium sądu. W przypadku sędziego pełniącego funkcję prezesa sądu okręgowego i apelacyjnego z wnioskiem może wystąpić także Minister Sprawiedliwości. Orzeczenie w sprawie trwałej niezdolności do pełnienia obowiązków sędziego, lekarz orzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych doręcza zainteresowanemu sędziemu oraz odpowiednio prezesowi sądu okręgowego albo apelacyjnego, a w przypadku sędziego pełniącego funkcję prezesa sądu okręgowego albo apelacyjnego orzeczenie doręcza się także Ministrowi Sprawiedliwości.
Przejście w stan spoczynku wiąże się nie tylko z otrzymywaniem odpowiedniego uposażenia, ale także z zachowaniem immunitetu (nietykalności, podobnej jaka przysługuje polskim posłom i senatorom). Chronienie immunitetem sędziów w stanie spoczynku jest uzasadnione tym, że presja na nich, także ze strony innych władz, zwłaszcza powołanych do ścigania, mogłaby się zrealizować dopiero po zakończeniu aktywności zawodowej sędziego, w związku z pełnioną władzą sądowniczą. Istota immunitetu polega na tym, że ma on chronić sędziów przed prowokacją i retorsją oraz naciskami, w tym i przed zemstą osób, którym sędziowie wymierzali sprawiedliwość nie po ich myśli, możliwym do wykorzystania przez nadużycie prawa do zgłaszania organom ścigania o ewentualnym przestępstwie sędziego. Świadomość takiej możliwości w okresie pełnienia urzędu sędziego oczywiście miałaby wpływ na niezawisłość sędziego i temu immunitet ma zapobiec, by obawy o takie szykany nie ograniczały swobody decyzji sędziego.
