Zawierając umowę ubezpieczenia należy jednak pamiętać, że wiąże się to z poważnymi konsekwencjami, w tym również karnymi. Zagadnienia z tym związane regulują w głównej mierze art. 815 i 816 Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964r., Nr 16, poz. 93 ze zm.). Ubezpieczający obowiązany jest podać do wiadomości ubezpieczyciela wszystkie znane sobie okoliczności, o które ubezpieczyciel zapytywał w formularzu oferty albo przed zawarciem umowy w innych pismach.
Jeżeli ubezpieczający zawiera umowę przez przedstawiciela, obowiązek ten ciąży również na przedstawicielu i obejmuje ponadto okoliczności jemu znane. W praktyce zakład ubezpieczeń najczęściej zadaje pytania na formularzu wniosku o zawarcie ubezpieczenia i w dodatkowych pismach uzupełniających. Na podstawie tych informacji towarzystwo ubezpieczeniowe ocenia ryzyko i kalkuluje składkę. Obowiązek deklaracji ryzyka odnosi się jedynie do tych kwestii, o które zapytywał zakład ubezpieczeń. W związku z tym, że obowiązek oszacowania ryzyka spoczywa na ubezpieczycielu, nawet jeśli ubezpieczający wie o czymś, co może wpłynąć na ryzyko zajścia zdarzenia a nie został o tą kwestię wprost zapytany, nie musi jej ujawniać. Zdarza się, że klienci odmawiają odpowiedzi na niektóre z zadanych pytań. W takim przypadku zakład ubezpieczeń nie jest zobowiązany do zawarcia umowy ubezpieczenia. Jeżeli pomimo to dojdzie do zawarcia umowy pominięte okoliczności uważa się za nieistotne i nie wiąże się to z sankcjami dla ubezpieczonego. Podanie nieprawdziwych lub zatajenie pewnych istotnych okoliczności może skutkować odstąpieniem ubezpieczyciela od umowy. Co gorsze może to stanowić podstawę do odmowy wypłaty świadczenia.
Przy zawieraniu umowy ubezpieczenia na życie konsekwencje podania nieprawdziwych informacji dotyczą okresu pierwszych trzech lat trwania ubezpieczenia. Umowa lub ogólne warunki ubezpieczenia mogą skrócić powyższy termin. Jednakże zawsze obowiązek udowodnienia tego faktu spoczywa na towarzystwie ubezpieczeniowym. Jeżeli w umowie ubezpieczenia zastrzeżono, że w czasie jej trwania należy zgłaszać zmiany okoliczności dotyczące danej umowy, ubezpieczający obowiązany jest zawiadamiać o tych zmianach ubezpieczyciela niezwłocznie po otrzymaniu o nich wiadomości. Przepisu tego nie stosuje się do ubezpieczeń na życie. W razie zawarcia umowy ubezpieczenia na cudzy rachunek obowiązki te spoczywają zarówno na ubezpieczającym (np. zakładzie pracy) jak i na ubezpieczonym, chyba że ubezpieczony nie wiedział o zawarciu umowy na jego rachunek. W razie ujawnienia okoliczności, która pociąga za sobą istotną zmianę prawdopodobieństwa wypadku, każda ze stron może żądać odpowiedniej zmiany wysokości składki, poczynając od chwili, w której zaszła ta okoliczność, nie wcześniej jednak niż od początku bieżącego okresu ubezpieczenia. W razie zgłoszenia takiego żądania druga strona może w terminie 14 dni wypowiedzieć umowę ze skutkiem natychmiastowym. Przepisu tego nie stosuje się do ubezpieczeń na życie.
Ubezpieczyciel nie ponosi odpowiedzialności za skutki okoliczności, które nie zostały podane do jego wiadomości.
Konsekwencją będzie więc w takim przypadku całkowite zwolnienie zakładu ubezpieczeń od odpowiedzialności. Jeżeli do podania nieprawdziwych lub niepełnych danych doszło z winy umyślnej, obowiązuje dodatkowo domniemanie, iż wypadek ubezpieczeniowy i jego następstwa są skutkiem okoliczności niepodanych do wiadomości ubezpieczyciela a ubezpieczyciel nie musi tego udowadniać.
Ubezpieczający niewypełniający obowiązków informacyjnych wobec ubezpieczyciela naraża się jak również na odpowiedzialność karną.
Ukrywanie faktów wyłączających odpowiedzialność ubezpieczyciela czy zawyżanie wartości ubezpieczonego mienia może być bowiem kwalifikowane jako oszustwo z art. 286§1 kodeksu karnego, podlegającego karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. Z kolei każdy kto, w celu uzyskania odszkodowania z tytułu umowy ubezpieczenia, powoduje zdarzenie będące podstawą do wypłaty takiego odszkodowania popełnia oszustwo ubezpieczeniowe z art. z art. 298§1 kodeksu karnego, zagrożone karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
