Spis treści
Wprowadzenie
Zanim Czytelnik podejmie pod rozwagę kwestię nadania klauzuli wykonalności przeciwko wspólnikom spółki cywilnej, winien powziąć szereg informacji stanowiących esencję charakteru prawnego spółki cywilnej, o czym poniżej.
Spółka cywilna nie stanowi podmiotu prawnego odrębnego od wspólników. Jest ona dwustronnym (wielostronnym) stosunkiem zobowiązaniowym, łączącym wspólników. Wspólnicy, zawierając umowę spółki cywilnej, zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów (por. uzasadnienie wyroku SN z 20 czerwca 2007 r., sygn. akt: V CSK 132/07).
W wyniku powstania spółki cywilnej dochodzi do wyodrębnienia masy majątkowej, stanowiącej majątek wspólny wspólników. Majątek spółki cywilnej stanowi – pod względem prawnym – współwłasność łączną wspólników. Majątek ten, będący odrębną całością, bywa określany, jako "majątek spółki". Należy podkreślić jednak, że obejmuje on wkłady majątkowe wspólników oraz uzyskane dochody, stanowiące majątek wspólny wspólników, przy czym każdy z nich jest współwłaścicielem tego majątku do niepodzielnej ręki (por. uzasadnienie wyroku SN z 20 czerwca 2007 r., sygn. akt: V CSK 132/07).
Za zobowiązania spółki wspólnicy odpowiedzialni są solidarnie (art. 864 k.c.).
W ocenie Sądu Najwyższego przepis art. 864 k.c. odnosi się do zobowiązań wspólników, które nie są ich zobowiązaniami osobistymi, lecz wynikającymi z działalności spółki cywilnej. Odpowiedzialność na podstawie tego przepisu ponoszą zarówno aktualni, jak również byli wspólnicy spółki cywilnej, przy czym, w stosunku do tych ostatnich istotne jest ustalenie, że w okresie powstania zobowiązania byli oni wspólnikami spółki cywilnej (por. uzasadnienie wyroku SN z 24 września 2008 r., sygn. akt: II CNP 49/08).
Co do omawianego postępowania egzekucyjnego należy wspomnieć, że zgodnie z przepisem art. 776 k.p.c. podstawą egzekucji jest tytuł wykonawczy. Zostało to już zasygnalizowane we wstępie do niniejszego artykułu. Tytułem wykonawczym jest tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności, chyba że ustawa stanowi inaczej. Tytułem egzekucyjnym jest przede wszystkim orzeczenie sądu prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu, jak również ugoda zawarta przed sądem oraz orzeczenie referendarza sądowego prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu. Do kategorii tytułów egzekucyjnych zalicza się też inne orzeczenia, ugody i akty, które z mocy ustawy podlegają wykonaniu w drodze egzekucji sądowej a także, na mocy przepisów kodeksu i w przypadkach tam wskazanych, akty notarialne (vide art. 777 k.p.c.).
Brak możliwości nadania klauzuli wykonalności przeciwko wspólnikom spółki cywilnej
Zgodnie z przepisem art. 778 k.p.c. do egzekucji ze wspólnego majątku wspólników spółki prawa cywilnego konieczny jest tytuł egzekucyjny wydany przeciwko wszystkim wspólnikom. Jest to uzasadnione, gdyż majątek spółki cywilnej objęty jest współwłasnością łączną.
W licznych judykatach podkreśla się z całą stanowczością, iż spółka cywilna nie stanowi odrębnego od wspólników podmiotu prawa. Spółka ta nie posiada własnej zdolności prawnej i własnej zdolności sądowej. Nie ma wątpliwości, że spółka cywilna nie może być traktowana jako odrębny od wspólników podmiot prawa, który ma własną zdolność prawną i własną zdolność sądową. Tak więc, gdy wierzyciel występuje z roszczeniami przeciwko spółce cywilnej, musi on pozwać wspólników tej spółki. Jeżeli chce skierować roszczenie do majątku objętego współwłasnością łączną, to powinien pozwać wszystkich wspólników, gdyż tylko w ten sposób możliwe jest prowadzenie egzekucji z tego majątku, co jednoznacznie przesądza art. 778 k.p.c (por. uzasadnienie wyroku SN z dnia 7 listopada 2003 r., sygn. akt: I CK 191/03).
Dla porównania przytoczyć można treść innego przepisu procedury cywilnej, zgodnie z którym tytułowi egzekucyjnemu wydanemu przeciwko spółce jawnej, spółce partnerskiej, spółce komandytowej lub spółce komandytowo-akcyjnej sąd nadaje klauzulę wykonalności przeciwko wspólnikowi ponoszącemu odpowiedzialność bez ograniczenia całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki, jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, jak również wtedy, gdy jest oczywiste, że egzekucja ta będzie bezskuteczna (zob. art. 7781k.p.c.).
Mając na względzie unormowanie art. 7781 k.p.c. można stwierdzić, że ustawodawca wyraźnie oddziela problematykę spółki cywilnej od problematyki spółek prawa handlowego (zarówno osobowych jak i – tym bardziej – kapitałowych). Owe podmioty legitymują się albo osobowością prawną (tak w przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjnej), albo statusem „ułomnej osoby prawnej” (spółki osobowe). Dlatego też spółka cywilna (jako stosunek zobowiązaniowy, a nie odrębny podmiot prawa) jest zupełnie innym tworem, który nie uprawnia do stosowania w drodze analogii norm swoistych dla spółek handlowych (w tym – dotyczących nadania klauzuli wykonalności przeciwko wspólnikom spółek osobowych – norm zawartych w art. 7781 k.p.c.).
Podstawa prawna
Art. 776, art. 777, art. 778, art. 7781 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (tekst jednolity: Dz. U. z 2014 r. poz. 101 ze zm.).
Art. 864 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (tekst jednolity: Dz. U. z 2014 r., poz. 121).
Orzecznictwo
Wyrok Sądu Najwyższego z 20 czerwca 2007 r., sygn. akt: V CSK 132/07.
Wyrok Sądu Najwyższego z 24 września 2008 r., sygn. akt: II CNP 49/08.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2003 r., sygn. akt: I CK 191/03.
Teksty powołanych orzeczeń dostępne są w bazie orzeczeń Sądu Najwyższego pod adresem http://www.sn.pl.
