Zmiany w nazewnictwie
Ustawa posługuje się szeregiem nowych określeń takich jak: „działalność lecznicza”, „podmiot wykonujący działalność leczniczą”, „podmiot leczniczy”, które pojawiają się obok znanych i funkcjonujących dotychczas określeń („samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej”, „instytut badawczy”, „szpital”, „jednostka budżetowa”)
Działalność lecznicza to – w świetle art. 3.1 nowej ustawy – udzielanie świadczeń zdrowotnych, a także promocja zdrowia i realizacja zadań dydaktycznych i badawczych. Art. 4.1 wyjaśnia natomiast, że działalność lecznicza może być wykonywana przez następujące podmioty:
- przedsiębiorców w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2007 r. Nr 155, poz. 1095, z późn. zm.) we wszelkich formach przewidzianych dla wykonywania działalności gospodarczej, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej,
- samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej,
- jednostki budżetowe, w tym państwowe jednostki budżetowe tworzone i nadzorowane przez Ministra Obrony Narodowej, ministra właściwego do spraw wewnętrznych, Ministra Sprawiedliwości lub Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, posiadające w strukturze organizacyjnej ambulatorium, ambulatorium z izbą chorych lub lekarza podstawowej opieki zdrowotnej,
- instytuty badawcze, o których mowa w art. 3 ustawy z dnia 30 kwietnia 2010 r. o instytutach badawczych (Dz. U. Nr 96, poz. 618),
- fundacje i stowarzyszenia, których celem statutowym jest wykonywanie zadań w zakresie ochrony zdrowia i których statut dopuszcza prowadzenie działalności leczniczej,
- kościoły lub związki wyznaniowe
Wyżej wymienione jednostki ustawodawca określił jako „podmioty lecznicze”, które obok tzw. prywatnych praktyk medycznych (praktyki lekarskie i pielęgniarskie) są jednostkami uprawnionymi do wykonywania działalności medycznej (świadczeniodawcy medyczni). Założeniem ustawodawcy było uporządkowanie pojęć związanych z ochroną zdrowia, jednakże istnieje ryzyko, iż konieczność przyswojenia sobie nowego nazewnictwa i specyfiki działania podmiotów może być dla wieku lekarzy i pacjentów kłopotliwe i zająć wiele miesięcy.
Zmiany organizacyjne
Nowa ustawa wprowadza możliwość przekształcenia samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej w spółkę kapitałową (spółka z o.o. lub spółka akcyjna). Co istotne przekształcenie nie będzie obligatoryjne, decyzję w tej sprawie podejmować będzie podmiot tworzący SPZOZ. Jednakże jednostka samorządu terytorialnego, która nie zdecyduje się na przekształcenie SPZOZ-u będzie musiała pokryć dług placówki w ciągu trzech miesięcy od zatwierdzenia sprawozdania finansowego Zakładu, a w przypadku niewywiązania się z tego obowiązku, w ciągu 12 miesięcy będzie musiała zmienić formę organizacyjno-prawną jednostki. To właśnie przerzucenie odpowiedzialności finansowej ze szpitali na samorządy budzi niepokój wielu ekspertów, którzy podnoszą, iż nie zostały wskazane źródła środków, które jednostka samorządowa mogłaby wykorzystać na pokrycie strat szpitala.
Przekształcenie SPZOZ w spółkę kapitałową skutkuje wstąpieniem nowego podmiotu we wszystkie prawa i obowiązki, których podmiotem był samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej, a pracownicy przekształconego SPZOZ-u stają się z mocy prawa pracownikami nowopowstałej spółki.
Jak wygląda procedura przekształcenia samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej w spółkę kapitałową? – wyjaśnia Małgorzata Gach – radca prawny i doradca podatkowy z Kancelarii Gach, Hulist, Mizińska, Wawer adwokaci i radcowie prawni sp.p:
Zapisy Ustawy w zakresie trybu przekształcenia SPZPOZ w spółkę kapitałową pozostają dość enigmatyczne. Sytuację komplikuje nadto fakt, że brak jeszcze przepisów wykonawczych, które zgodnie z zamysłem ustawodawcy miały ułatwiać przeprowadzenie całej operacji. Zgodnie z przepisami ustawy możliwe jest przekształcenie w spółkę kapitałową zarówno jednego jak i kilku SPZOZ, także takich dla których organami tworzącymi są różne jednostki samorządu terytorialnego. Podmiotami dokonującymi przekształcenia pozostają przy tym -zależnie od tego jaki podmiot utworzył uprzednio SPZOZ – najczęściej Minister Skarbu, czy też wójt, burmistrz lub prezydent miasta.
Cała procedura przekształceniowa musi zostać poprzedzona ustaleniem tzw. wskaźnika zadłużenia SPZOZ. Wskaźnik ten decydować będzie o wartości zobowiązań SPZOZ jakie powinny zostać przejęte przez podmiot tworzący taki SPZOZ w związku z przekształceniem. W zakresie innych czynności wymaganych w związku z procedurą przekształcenia, kierownik SPZOZ zobligowany będzie do dostarczenia organowi dokonującemu przekształcenia informacji, dokumentów oraz odpowiedzi zgodnie z kwestionariuszem, którego wzór zostanie ustalony w rozporządzeniu wykonawczym. Natomiast samo przekształcenia dokonywać się będzie na podstawie dokumentu którym jest Akt przekształcenia. Akt przekształcenia musi obejmować co najmniej akt założycielski spółki (statut w przypadku spółki akcyjnej, umowę spółki w przypadku przekształcenia w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością), który zgodnie z regulacjami K.s.h. musi wskazywać m.in. wysokość kapitału zakładowego, ilość i wartość nominalną akcji czy udziałów, dalej także imiona i nazwiska członków organów spółki pierwszej kadencji oraz pierwszy regulamin organizacyjny. Ramowy wzorzec takiego aktu przekształcenia ma zostać ustalony w drodze rozporządzenia, jednakże rozporządzenia takiego na razie brak.
Akt przekształcenia ma w zamyśle ustawy zastąpić wszystkie czynności niezbędne do utworzenia spółki kapitałowej zgodnie z kodeksem spółek handlowych, a wpis spółki do rejestru przedsiębiorców KRS będzie powodował wykreślenie SPZOZ z KRS. W zakresie kwestii rachunkowych ustawa zawiera tylko zapis, zgodnie z którym bilans zamknięcia SPZOZ staje się bilansem otwarcia spółki kapitałowej, z tym zastrzeżeniem, że suma kapitałów własnych takiego podmiotu ma być równa sumie funduszu założycielskiego, funduszu zakładu, funduszu z aktualizacji wyceny i niepodzielonego wyniku finansowego za okres działalności SPZOZ przed przekształceniem, z uwzględnieniem korekty wartości wynikającej z przeszacowania do wartości rynkowej nieruchomości, znajdujących się posiadaniu SPZOZ, jeśli są one przekazywane temu podmiotowi oraz korekty nieumorzonej części wartości nieruchomości, które takiemu przekazaniu nie podlegają. Przekształcenie SPZOZ w spółkę kapitałową stanowić będzie zatem specyficzny rodzaj przekształcenia podmiotów, odmienny od typowego przekształcenia spółek prawa handlowego. Ze względu na ograniczony zakres uregulowania prawnego tego typu przekształcenia w przepisach, liczyć się należy z trudnościami praktycznymi w jego przeprowadzeniu.
Prywatnie i w ramach NFZ w jednej placówce
Wiele niepokoju wzbudził zapis ustawy o działalności leczniczej, z którego wynika że podmioty wykonujące działalność leczniczą mogą ustalić opłaty tylko za te świadczenia, które nie są gwarantowane przez państwo. Taka regulacja mogłaby wykluczyć możliwość przyjmowania w jednej placówce pacjentów prywatnie i w ramach NFZ co jest powszechnie stosowaną praktyką. Aby uspokoić zaniepokojonych lekarzy i dyrektorów placówek medycznych 24 maja br. Ministerstwo Zdrowia wydało interpretację przepisów ustawy o lecznictwie o następującej treści: „(…) Nie jest prawdą, że placówka mająca umowę z Narodowym Funduszem Zdrowia, nawet jeśli jest spółką, nie będzie mogła świadczyć odpłatnie tych samych usług co w kontrakcie. Nie jest też prawdą, że taki przepis dodano do ustawy o działalności leczniczej. Oznacza to, iż powołane w artykule ograniczenia będą dotyczyć wyłączniepodmiotów leczniczych niebędących przedsiębiorcami (samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej oraz jednostek budżetowych).(…) Podmiot wykonujący działalność leczniczą (np.: w formie spółki handlowej), a zatem i dotychczasowy niepubliczny zakład opieki zdrowotnej, jak i przekształcony samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej będą funkcjonować na podstawie Kodeksu spółek handlowych, będą miały swobodę w zakresie wykonywania odpłatnych świadczeń. Przepis art. 24 ust. 1 pkt 12 ustawy ma charakter przepisu technicznego, który określa jakie informacje zawiera regulamin organizacyjny podmiotu wykonującego działalność leczniczą.’’
Reasumując stwierdzić należy, iż ustawa o działalności leczniczej jeszcze przed wejściem w życie budzi wiele dyskusji i ma równie wielu zwolenników co przeciwników. Jednakże rzetelnej oceny nowych rozwiązań prawnych będzie można dokonać najwcześniej po kilku miesiącach ich obowiązywania.
Jak obliczyć wskaźnik zadłużenia SPOZ – wskazówka eksperta Małgorzaty Gach – radcy prawnego i doradcy podatkowego.
Wskaźnik zadłużenia SPOZ ustala się na podstawie ostatniego rocznego sprawozdania finansowego jako relację sumy zobowiązań długoterminowych i krótkoterminowych, pomniejszonych o inwestycje krótkoterminowe samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej do sumy jego przychodów. Jeśli wartość tak obliczonego wskaźnika zadłużenia będzie wynosiła: a) ponad 0,5 – to w dniu poprzedzającym dzień przekształcenia podmiot tworzący przejmuje zobowiązania samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej o takiej wartości, aby wskaźnik zadłużenia ustalany na dzień przekształcenia dla spółki powstałej z przekształcenia SPZOZ wyniósł nie więcej niż 0,5; b) 0,5 lub mniej – w dniu poprzedzającym dzień przekształcenia podmiot tworzący może ale nie musi przejąć zobowiązania SPZOZ. Ustawodawca wprowadził dla podmiotów tworzących, które dokonają przekształcenia SPZOZ do dnia 31.12.2013 roku szereg zachęt, w tym m.in. umorzenie znanych na dzień 31.12.2009 r. zobowiązań podatkowych, opłat za wieczyste użytkowanie gruntów, czy składek na ubezpieczenie społeczne w części finansowanej przez płatnika oraz inne. Niezależnie od tego podmiot tworzący może się ubiegać do dnia 31.12.2013 roku o dotację celową z budżetu Państwa w szczególności w wysokości wartości umorzonych w wyniku ugody kwoty głównej lub odsetek z tytułu zobowiązań cywilnoprawnych oraz wynikających z zaciągniętych kredytów bankowych pozostałych do spłaty.
Autor: Magdalena Stawiarska
Kancelaria Gach Hulist Mizińska Wawer adwokaci i radcowie prawni sp. p.
