Niemiecka ustawa reformująca sposób ujawnienia majątku dłużnika w postępowaniu egzekucyjnym (BGBl z 2009 r., część I, str. 2258) ma ułatwić pozyskiwanie informacji przez wierzyciela, względnie komornika w postępowaniu egzekucyjnym oraz usprawnić całe postępowanie.
Po wejściu w życie nowelizacji ustawy, na prośbę odpowiedniego organu egzekucyjnego (komornika), informacja o stanie majątkowym dłużnika będzie dostępna online, w formie dokumentu elektronicznego. Trzeba będzie złożyć stosowną prośbę w bazie danych w odpowiednim centralnym sądzie wykonawczym. Ze względu na możliwość nadużycia dostęp do tej bazy danych będzie miał co do zasady jedynie komornik, działający na zlecenie wierzyciela. Inne osoby i instytucje mogą złożyć wniosek o dostęp do bazy danych, muszą jednak uprawdopodobnić istnienie interesu prawnego w danym przypadku oraz zidentyfikować się przy logowaniu do bazy danych. Dotychczas stan majątkowy danego dłużnika był dostępny jedynie w formie papierowej, jako zapis w spisie dłużnika, znajdującym się w sądzie rejonowym miejsca prowadzenia postępowania. Informacje zawarte w tym spisie nie zostaną przepisane do nowego elektronicznego spisu majątkowego, a wpisów do starego spisu można jeszcze dokonywać w okresie pięciu lat od dnia 1 stycznia 2013 r. Oznacza to, że aby otrzymać kompletny obraz stanu majątkowego dłużnika, trzeba będzie – pomimo istnienia nowego elektronicznego spisu majątkowego – dodatkowo skonsultować się ze starym spisem w formie papierowej.
Od 1 stycznia 2013 r. w każdym z szesnastu krajów związkowych Niemiec funkcjonuje tak zwany Centralny Sąd Wykonawczy, który zobowiązany jest do administrowania elektronicznymi dokumentami, tzw. spisami majątkowymi.
Na terenie całej Republiki Federalnej Niemiec obowiązuje obecnie jawność elektronicznych spisów majątkowych dotyczących dłużników. Polega ona na szybkiej replikacji wszystkich rejestrów dłużników krajów związkowych, tak aby wierzyciele mogli jak najszybciej posiąść informację dotyczącą ewentualnych wpisów w rejestrze dłużników.
Centralny rejestr dłużników od 1 stycznia 2013 r. jest dostępny online pod adresem www.vollstreckungsportal.de. Na portalu tym można również zasięgnąć informacji na temat wyjawienia majątku dłużnika.
Otrzymanie informacji o spisie majątkowym z bazy danych jest możliwe również dla innych państwowych instytucji (komornika, władz wykonawczych i innych urzędów) w drodze wymiany informacji pomiędzy wszystkimi krajami związkowymi Niemiec.
W związku z omawianą nowelizacją przepisów dłużnik zobowiązany jest do udzielenia komornikowi szczegółowej informacji o stanie i składzie swojego majątku, o ile wierzyciel złoży odpowiedni wniosek o wyegzekwowaniu wierzytelności pieniężnej, uzyskując w ten sposób szczegółowe informacje o jego majątku. Procedura dotycząca przyjęcia przez komornika oświadczenia dłużnika w przedmiocie wyjawienia majątku jest szczegółowo opisana w nowej wersji § 802f kodeksu postępowania cywilnego. W razie potrzeby komornik, jak dotychczas, jest uprawniony do zastosowania aresztu w celu wymuszenia oświadczenia dłużnika w przedmiocie wyjawienia majątku.
Jeśli dłużnik nie wyjawi informacji na temat swojego stanu majątkowego, odpowiedni sąd wykonawczy może zasięgnąć informacji u odpowiednich władz, a mianowicie w zakładzie ubezpieczenia społecznego (celem ustalenia pracodawcy dłużnika), w Federalnym Urzędzie Nadzoru Finansowego (celem ustalenia rachunków bankowych i lokat terminowych dłużnika w instytucjach kredytowych) oraz w Federalnym Urzędzie do spraw Ruchu Drogowego (celem sprawdzenia, czy i jakie pojazdy zarejestrowane są na dłużnika).
Ponadto szczególne przepisy dotyczące dobrowolnego wykonania przez dłużnika wszczętej egzekucji, które wcześniej były rozproszone w różnych przepisach kodeksu postępowania cywilnego, po nowelizacji będą zebrane w jednym tylko przepisie (§ 802b k.p.c.).
Zmiany wprowadzone do niemieckiego kodeksu postępowania cywilnego, które zostały uzgodnione przez niemieckiego ustawodawcę już w 2009 roku i weszły w życie z dniem 1 stycznia 2013 roku, dają dużą nadzieję na usprawnienie postępowania egzekucyjnego poprzez zgromadzenie wszystkich informacji o stanie majątku dłużnika.
Harald Marschner, kancelaria Wardyński i Wspólnicy
