Kwestie związane z tym tematem reguluje Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2008r., Nr 164, poz. 1027 ze zm.), wchodząca w życie z dniem 01.01.2012r. Ustawa z dnia 12 maja 2011r. o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych (Dz. U. z 2011r. Nr 122, poz. 696) oraz Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 28 października 2011r. w sprawie wykazu chorób oraz wykazu leków i wyrobów medycznych, które ze względu na te choroby są przepisywane bezpłatnie, za opłatą ryczałtową lub za częściową odpłatnością (Dz. U. z 2011r., Nr 242, poz. 1442 ze zm.).
Bezpłatne medykamenty przysługują również pacjentom chorującym na określone choroby, choroby psychiczne oraz upośledzonym umysłowo.
Takimi chorobami i przypadłościami są między innymi: choroba Leśniowskiego-Crohna, cukrzyca, gruźlica, jaskra, mukowiscydoza, nowotwory złośliwe, rak piersi, padaczka, stan po przeszczepie narządu unaczynionego bądź szpiku, stan po resekcji trzustki.
Kolejną uprawnioną grupą są inwalidzi wojskowi, którzy mają prawo do bezpłatnego, do wysokości limitu finansowania ze środków publicznych, zaopatrzenia w leki objęte wykazem leków refundowanych, w całym zakresie zarejestrowanych wskazań i przeznaczeń.
Te same uprawnienia przysługują również:
- osobom które doznały uszczerbku na zdrowiu w związku z działaniami wojennymi lub mającymi charakter wojennych i nie zostały zaliczone do żadnej z grup inwalidów,
- małoletnim kandydatom na żołnierzy zawodowych kształconym w szkołach i orkiestrach wojskowych, którzy stali się inwalidami w czasie odbywania tej nauki lub w ciągu 3 lat po zwolnieniu ze szkoły (orkiestry), jeżeli inwalidztwo pozostaje w związku z nauką w tej szkole (orkiestrze),
- studentom szkół wyższych odbywającym zajęcia wojskowe w studium wojskowym szkoły wyższej, którzy wskutek choroby lub kalectwa nabytego w związku z odbywaniem tych zajęć stali się inwalidami w czasie odbywania zajęć lub w ciągu 3 lat od ich ukończenia lub zwolnienia od obowiązku ich odbywania,
- osobom powołanym do odbycia czynnej służby wojskowej oraz osobom zwolnionym z tej służby, które w związku z wypadkiem powstałym bez ich winy w drodze z miejsca zamieszkania do jednostki wojskowej lub z powrotem stały się inwalidami bezpośrednio wskutek wypadku lub najpóźniej w ciągu 3 lat od wypadku.
Inwalidom wojennym oraz osobom represjonowanym, ich małżonkom pozostającym na ich wyłącznym utrzymaniu oraz wdowom i wdowcom po poległych żołnierzach i zmarłych inwalidach wojennych oraz osobach represjonowanych, uprawnionym do renty rodzinnej a także cywilnym niewidomym ofiarom działań wojennych, przysługuje bezpłatne zaopatrzenie w leki o kategorii dostępności „Rp” lub „Rpz” objęte decyzją o refundacji, dopuszczone do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Zasłużeni Honorowi Dawcy Krwi otrzymują leki bezpłatne, do wysokości limitu finansowania z wykazu leków refundowanych oraz leki, które mogą stosować w związku z oddawaniem krwi. Takie samo uprawnienie mają Zasłużeni Honorowi Dawcy Przeszczepu z tym, że dodatkowo bezpłatnie otrzymują leki, które mogą stosować w związku z oddawaniem szpiku lub innych regenerujących się komórek, tkanek i narządów.
Prawo do bezpłatnych leków refundowanych oraz leków recepturowych mają osoby wykonujące powszechny obowiązek obrony czyli żołnierze odbywający zasadniczą służbę wojskową, przeszkolenie wojskowe, ćwiczenia wojskowe oraz pełniący służbę kandydacką, służbę przygotowawczą lub służbę wojskową w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny. Uprawnionemu żołnierzowi lub pracownikowi oraz poszkodowanemu weteranowi przysługuje bezpłatne, do wysokości limitu finansowania ze środków publicznych, zaopatrzenie w leki objęte wykazem, na czas leczenia urazów lub chorób nabytych podczas wykonywania zadań poza granicami państwa. W przypadku przekroczenia wysokości limitu finansowania takie osoby mają prawo do finansowania kwotą wykraczającą poza ten limit. Dofinansowanie może być dokonane ze środków budżetu państwa, z części pozostającej w dyspozycji Ministra Obrony Narodowej.
Kolejną grupą, której przysługują bezpłatne leki są pracownicy i byli pracownicy zakładów produkujących wyroby zawierające azbest.
Otrzymują oni bezpłatnie leki związane z chorobami wywołanymi pracą przy azbeście a wyszczególnione w osobnym wykazie.
Warunkiem do otrzymania bezpłatnego leku jest posiadanie recepty.
Receptę na bezpłatny lek może wypisać tylko lekarz ubezpieczenia zdrowotnego, czyli taki, który zawarł z Narodowym Funduszem Zdrowia umowę upoważniającą go do jej wystawiania. Recepta musi zawierać numer PESEL pacjenta. Do jego wpisania zobowiązany jest lekarz. Aby uzyskać lek, należy przedstawić odpowiedni dokument potwierdzający uprawnienia a więc książeczkę lub legitymację. Dokument ten należy okazać zarówno lekarzowi, jak i w aptece. Na zrealizowanie recepty wszyscy pacjenci mają 30 dni od daty jej wystawienia. Po tej dacie dokument traci ważność. Wyjątkiem od tej zasady są recepty na antybiotyki. Termin ich realizacji nie może przekroczyć 7 dni od daty wystawienia.
