Umowa kontraktacji jest w naszym kraju ciągle mało popularna, a szkoda bowiem mogłaby być w pewnej części rozwiązaniem problemu rosnącego bezrobocia w Polsce. Eksperci podkreślają, że zwiększenie liczby takich umów skutkowałby podnoszeniem realnych możliwości aktywizacji osób bezrobotnych, szczególnie zagrożonych wykluczeniem społecznym, a także zainicjowanie realnej i przejrzystej współpracy pomiędzy agencjami zatrudnienia a urzędami pracy.
Zgodnie z treścią art. 613 i n. KC, przez umowę kontraktacji producent rolny zobowiązuje się wytworzyć i dostarczyć kontraktującemu oznaczoną ilość produktów rolnych określonego rodzaju, a kontraktujący zobowiązuje się te produkty odebrać w terminie umówionym, zapłacić umówioną cenę oraz spełnić określone świadczenie dodatkowe, jeżeli umowa lub przepisy szczególne przewidują obowiązek spełnienia takiego świadczenia. Ilość produktów rolnych może być w umowie oznaczona także według obszaru, z którego produkty te mają być zebrane. Przez producenta rolnego rozumie się również grupę producentów rolnych lub ich związek. Świadczeniami dodatkowymi ze strony kontraktującego mogą być w szczególności:
- zapewnienie producentowi możności nabycia określonych środków produkcji i uzyskania pomocy finansowej;
- pomoc agrotechniczna i zootechniczna;
- premie pieniężne;
- premie rzeczowe.
Oczywiście niezbędnym wymogiem każdej umowy kontraktacji jest zawarcie jej w formie pisemnej – w przeciwnym razie będzie ona nieważna.
Charakter omawianych umów pozwala kupującemu nałożyć na dostawców obowiązek zapewnienia produktów o określonych parametrach jakościowych, zatem można nałożyć dla przykładu na hodowców obowiązek prowadzenia określonej profilaktyki weterynaryjnej i zdefiniować wymogi, jakie powinna ona spełniać. Jednym z wymogów umowy kontraktacji jest określenie ceny dostarczanych produktów. Zawieranie przedmiotowych umów bez określania ceny stanowi warunek uciążliwy (choć jest to możliwe w praktyce), gdyż na producenta rolnego przenoszone jest całe ryzyko umowy, co daje nieuzasadnioną korzyść. W wyniku tak zawartych umów, kontraktujący ma zagwarantowane niezbędne mu ilości skupionego towaru bez ryzyka, że cena, którą będzie musiał za niego zapłacić może się okazać wyższa od ceny zakupu na wolnym rynku. Z kolei producent nie ma pewności co do ceny i ponosi takie samo ryzyko jak w przypadku, gdyby umowy kontraktacyjnej nie zawarł.
Kontraktujący jest uprawniony do nadzoru i kontroli nad wykonywaniem umowy kontraktacji przez producenta, a świadczenie producenta powinno być spełnione w miejscu wytworzenia zakontraktowanych produktów, chyba że co innego wynika z umowy. Jeżeli przedmiot kontraktacji jest podzielny, kontraktujący nie może odmówić przyjęcia świadczenia częściowego, chyba że inaczej zastrzeżono. Pamiętajmy, że jeżeli wskutek okoliczności, za które żadna ze stron odpowiedzialności nie ponosi, producent nie może dostarczyć przedmiotu kontraktacji, obowiązany jest on tylko do zwrotu pobranych zaliczek i kredytów bankowych. W umowie strony mogą jednak zastrzec warunki zwrotu zaliczek i kredytu korzystniejsze dla producenta. Jak podkreśla Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 9 czerwca 2000 r. (sygn. akt IV CKN 50/00), wprawdzie tradycyjnie przez pobrane przez producenta zaliczki w rozumieniu art. 622 § 1 KC rozumie się świadczenia pieniężne, ale nie ma uzasadnionych argumentów przemawiających za dopuszczalnością określenia w umowie kontraktacji obowiązku zapłaty przez producenta należności za świadczenia spełnione przez kontraktującego jako obowiązku zwrotu zaliczki. Należy zauważyć, że takie rozwiązanie, umożliwiające elastyczne ukształtowanie stosunków między stronami umowy kontraktacji, może w określonej sytuacji być korzystne dla obu jej stron. Jeżeli strony przyjmują je bez zastrzeżenia co do możliwości zastosowania art. 622 § 1 KC (dopuszczalność którego to zastrzeżenia w świetle § 2 powołanego artykułu nie budzi wątpliwości), znajduje zastosowanie ten przepis.
Jeżeli umowa kontraktacji wkłada na producenta obowiązek zgłoszenia w określonym terminie niemożności dostarczenia przedmiotu kontraktacji wskutek okoliczności, za które producent odpowiedzialności nie ponosi, niedopełnienie tego obowiązku z winy producenta wyłącza możność powoływania się na te okoliczności. Nie dotyczy to jednak wypadku, gdy kontraktujący o powyższych okolicznościach wiedział albo gdy były one powszechnie znane.
