Nadużycia dokonywane przez pracowników to problem, z którym musi sobie radzić wielu właścicieli firm. Zaufanie do zatrudnionych osób, delegowanie na nich kolejnych obowiązków czy dostarczanie kosztownych narzędzi pracy (od telefonów służbowych po specjalistyczny sprzęt o dużej wartości) powoduje, że rośnie liczba osób, które mogą dokonać nadużycia. Do najczęściej popełnianych wykroczeń należą kradzieże, oszukiwanie pracodawców oraz przywłaszczania mienia firmy. Eksperci D.A.S. Towarzystwa Ubezpieczeń Ochrony Prawnej S.A. tłumaczą, jakie prawa przysługują pokrzywdzonym pracodawcom.
Do podstawowych obowiązków pracowników należy sumienne i staranne wykonywanie powierzonych im obowiązków, a także dbanie o dobro firmy i ochrona jej mienia. Wynika to bezpośrednio z przepisów Kodeksu pracy regulującego odpowiedzialność pracowników w stosunku do firm, w których są zatrudnieni. Jeśli pracownik okrada pracodawcę, ten ostatni może nie tylko go zwolnić, ale także dochodzić odszkodowania za przywłaszczone mienie oraz inne straty wynikające z kradzieży.
„Skala problemów bardzo się różni – może dotyczyć zarówno przywłaszczenia przez pracownika paliwa ze służbowego samochodu, nieuprawnionego wykorzystywania firmowego telefonu czy sprzętu biurowego, ale także kradzieży powierzonego towaru lub maszyn” – wyjaśnia Kamil Markiewicz z Działu Prawnego D.A.S.
Zwolnienie dyscyplinarne
Podstawową sankcją określoną w Kodeksie pracy za działanie na szkodę pracodawcy i ciężkie naruszenie obowiązków pracowniczych jest zwolnienie dyscyplinarne, czyli rozwiązanie umowy o pracę z winy pracownika w trybie natychmiastowym bez wypowiedzenia. Jeżeli przedsiębiorca ma oczywiste dowody kradzieży obciążające pracownika, to może go zwolnić nie czekając na uzyskanie wyroku sądu.
Niezależnie od wartości przywłaszczonych rzeczy kradzież mienia firmy to zawsze poważne naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych. W związku z tym pracodawca ma prawo do zwolnienia pracownika dyscyplinarnie niezależnie od tego, czy można mu postawić zarzut popełnienia wykroczenia (w sytuacji, kiedy wartość zagarniętego mienia nie przekroczy 250 zł) czy przestępstwa (jeśli jego wartość jest większa niż 250 zł). Należy jednak pamiętać, że rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika trzeba dokonać w ciągu miesiąca od uzyskania informacji o okolicznościach uzasadniających taką decyzję, po wcześniejszym zasięgnięciu opinii reprezentującej zatrudnionego organizacji związkowej.
Odpowiedzialność materialna
Pracodawca, który poniósł szkodę materialną, może dochodzić od pracownika także odpowiedzialności materialnej. Kodeks pracy wyróżnia odpowiedzialność ogólną oraz szczególny rodzaj odpowiedzialności – za mienie powierzone z obowiązkiem zwrotu lub wyliczenia się. Przepisy te dotyczą wszystkich pracowników bez względu na podstawę nawiązania stosunku pracy (z wyjątkiem sytuacji wskazanych w przepisach szczególnych).
Wysokość odszkodowania z tytułu odpowiedzialności materialnej (ogólnej) ustala się w wysokości wyrządzonej szkody, jednak nie może ono przewyższać kwoty trzymiesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody. Zasada ograniczonej odpowiedzialności pracowników za szkodę wyrządzoną pracodawcy znajduje zastosowanie do pracowników, którzy wyrządzili nieumyślnie szkodę zakładowi pracy w innym mieniu niż mienie powierzone im z obowiązkiem zwrotu lub do wyliczenia się. Co ważne, pracownik ponosi w takim przypadku odpowiedzialność za szkodę w granicach rzeczywistej straty poniesionej przez pracodawcę.
Jeżeli jednak pracownik umyślnie wyrządził szkodę, wówczas jest obowiązany do jej naprawienia w pełnej wysokości, tj. w granicach rzeczywistej straty i utraconych korzyści.
Należy pamiętać, że to pracodawca jest obowiązany wykazać okoliczności uzasadniające odpowiedzialność pracownika oraz wysokość powstałej szkody, a także adekwatny związek przyczynowy, albowiem pracownik ponosi odpowiedzialność za szkodę poniesioną przez pracodawcę tylko w razie zawinionego niewykonania obowiązków pracowniczych, pozostającego w związku przyczynowym ze szkodą.
Z kolei odpowiedzialność pracownika za mienie powierzone dotyczy w szczególności pieniędzy, papierów wartościowych, kosztowności, towarów, narzędzi oraz odzieży i obuwia roboczego, ale także innych rzeczy powierzonych mu z obowiązkiem zwrotu lub wyliczenia się. Pracownik odpowiada za nie w pełnej wysokości, czyli do ich całkowitej wartości.
Warto podkreślić, iż niezbędnym warunkiem uzasadniającym oparcie odpowiedzialności materialnej na art. 124 kodeksu pracy jest prawidłowe powierzenie pracownikowi mienia w okolicznościach umożliwiających mu zwrot tego mienia lub wyliczenia się z niego (por. wyrok SN o sygn. akt IV PR 350/81). Powołany przepis ustanawia jednak domniemanie, że szkoda powstała z przyczyn, za które pracownik odpowiada. Stosownie do treści art. 124 § 3 kodeksu pracy, może on (pracownik) zwolnić się od odpowiedzialności w takim rozmiarze w jakim wykaże, że szkoda powstała z przyczyn od niego niezależnych. Z kolei na pracodawcy spoczywa jednak obowiązek wykazania szkody.
Odszkodowanie za utracone korzyści
Jeśli zaistnieją wymagane przez Kodeks pracy przesłanki, aby pociągnąć pracownika do odpowiedzialności za powierzone mienie, można domagać się od niego nie tylko zrekompensowania rzeczywiście poniesionych strat. Właściciel firmy może dochodzić także odszkodowania za utracone korzyści.
Kradzież i przywłaszczenie mienia uzasadnia nie tylko pracowniczą odpowiedzialność zatrudnionego, ale również na mocy przepisów kodeksu karnego. W obu przypadkach są to przestępstwa ścigane z urzędu, a pracodawca może występować w sądzie jako pokrzywdzony i żądać naprawienia szkody.
Ochrona prawna
Jeśli pracownik nie zgodzi się na dobrowolne naprawienie spowodowanej przez siebie szkody, wówczas pracodawca może dochodzić swych praw przed sądem. Konieczność wykazania zarówno winy pracownika, zaistniałej szkody, jak i bezpośredniego związku miedzy nimi powoduje, że wiązać się to może z długim procesem, a co za tym idzie – koniecznością poniesienia znacznych kosztów obsługi prawnej. Pomocą może służyć odpowiednie ubezpieczenie ochrony prawnej firmy, które zapewnia pokrycie wszystkich wydatków związanych z prowadzeniem sporu prawnego, w tym kosztów zatrudnienia adwokata lub radcy prawnego, a także innych kosztów sądowych. Pomocne mogą też być darmowe telefoniczne porady prawne, które pozwalają na uzyskanie pomocy specjalistów w danej dziedzinie prawa jeszcze zanim sprawa trafi do sądu. Możliwości oferowane przez ubezpieczenie ochrony prawnej firmy pozwalają przedsiębiorcom na skuteczne skorzystanie z przysługujących im praw bez obawy o związane z tym koszty.
***
D.A.S. Towarzystwo Ubezpieczeń Ochrony Prawnej S.A. to pierwszy w Polsce wyspecjalizowany ubezpieczyciel ochrony prawnej. Działa w naszym kraju od 2000 roku, a w Europie od ponad 80 lat. Jest obecny niemal na całym kontynencie. Zapewnia ubezpieczonym poczucie bezpieczeństwa prawnego w wielu aspektach życia prywatnego i zawodowego.
