Osoba nie posiadająca żadnego tytułu do ubezpieczenia ma możliwość zawarcia umowy o dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne. Taką możliwość zapewnia Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2008r., Nr 164, poz. 1027 ze zm.). Osoba objęta dobrowolnym ubezpieczeniem zdrowotnym ma prawo do korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej na takich samych zasadach jak osoba ubezpieczona w Narodowym Funduszu Zdrowia.
Warunkiem dobrowolnego ubezpieczenia zdrowotnego jest udokumentowane posiadanie miejsca zamieszkania w Polsce oraz opłacanie składki na ubezpieczenie zdrowotne.
Taką umowę mogą zawrzeć m.in. osoby posiadające obywatelstwo polskie i zamieszkujące na terytorium Polski nie podlegające obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu oraz nie podlegające ubezpieczeniu z tytułu członka rodziny (np. pracujące w ramach umowy o dzieło), pracownicy przebywający na urlopie bezpłatnym, osoby zawieszające wykonywanie działalności gospodarczej, posłowie do Parlamentu Europejskiego wybrani w Rzeczypospolitej Polskiej, cudzoziemcy czy wolontariusze zgłoszeni przez korzystającego do ubezpieczenia zdrowotnego, jeżeli nie są oni objęci ubezpieczeniem z innego tytułu.
W celu zawarcia umowy o dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne należy zgłosić się do Oddziału NFZ właściwego dla miejsca zamieszkania i złożyć pisemny wniosek.
Do wniosku trzeba załączyć dokument potwierdzający ostatni okres ubezpieczenia (np. zaświadczenie z zakładu pracy, które potwierdzałoby opłacanie składek na ubezpieczenie zdrowotne, dowód wpłaty ostatniej składki tytułem prowadzenia działalności pozarolniczej czy też zaświadczenie z Urzędu Pracy potwierdzające fakt ubezpieczenia) oraz przedstawić dowód tożsamości. Umowa o dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne zawierana jest na czas nieokreślony.
Osoba ubezpieczająca się dobrowolnie a posiadająca przerwę w ubezpieczeniu zdrowotnym jest zobligowana do uiszczenia jednorazowej opłaty za okres nieskładkowy.
Wysokość tej opłaty uzależniona jest od okresu, w którym osoba ubezpieczająca się nie była objęta ubezpieczeniem zdrowotnym i wynosi odpowiednio:
- 20% dochodów przyjętych jako podstawa wymiaru składki dla osoby, której przerwa w ubezpieczeniu zdrowotnym i opłacaniu składek wynosi nieprzerwanie od 3 miesięcy do roku,
- 50% dochodów – kiedy przerwa w ubezpieczeniu zdrowotnym i opłacaniu składek wynosi nieprzerwanie powyżej roku do 2 lat,
- 100% dochodów – kiedy przerwa w ubezpieczeniu zdrowotnym i opłacaniu składek wynosi nieprzerwanie powyżej 2 lat do 5 lat,
- 150% dochodów – kiedy przerwa w ubezpieczeniu zdrowotnym i opłacaniu składek wynosi nieprzerwanie powyżej 5 lat do 10 lat,
- 200% dochodów – kiedy przerwa w ubezpieczeniu zdrowotnym i opłacaniu składek wynosi nieprzerwanie powyżej 10 lat.
Obowiązek ten nie dotyczy cudzoziemców – studentów i uczestników studiów doktoranckich oraz absolwentów, którzy odbywają w Polsce obowiązkowy staż a także członków zakonów, alumnów wyższych seminariów duchownych i teologicznych, postulantek, nowicjuszy i juniorystów zakonów i ich odpowiedników, osób odbywających staż adaptacyjny oraz odbywających kursy języka polskiego lub kursy przygotowawcze do podjęcia nauki w języku polskim. Opłatę dodatkową należy wnieść przed zawarciem umowy. W uzasadnionej sytuacji, na wniosek zainteresowanego, NFZ może odstąpić od pobrania opłaty lub rozłożyć ją na raty miesięczne – maksymalnie na 12 rat.
Z dniem określonym w umowie ubezpieczony oraz członkowie rodziny zgłoszeni przez niego do ubezpieczenia uzyskują prawo do świadczeń z ubezpieczenia zdrowotnego.
Podstawą korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej jest comiesięczne opłacanie należnej składki zdrowotnej, zgodnie z zapisami umowy dobrowolnego ubezpieczenia.
Wysokość składki zmienia się każdego roku. Obliczając podstawę wymiaru składki bierze się pod uwagę kwotę deklarowanego miesięcznego dochodu, jednakże składka nie może być niższa niż kwota odpowiadająca przeciętnemu miesięcznemu wynagrodzeniu. Składkę za każdy miesiąc kalendarzowy należy opłacać do 15-go dnia następnego miesiąca za miesiąc poprzedni, na odpowiednie konto w ZUS.
Osoba ubezpieczona dobrowolnie przestaje być objęta ubezpieczeniem zdrowotnym z dniem objęcia obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym, rozwiązania umowy z NFZ (jednakże nie wcześniej niż z dniem dotarcia informacji o rozwiązaniu umowy) lub po upływie miesiąca nieprzerwanej zaległości w opłacaniu składek.
