Za osobę polskiego pochodzenia – w rozumieniu art. 5 niniejszej ustawy – uznaje się osobę deklarującą narodowość polską i spełniającą łącznie następujące warunki: co najmniej jedno z jej rodziców lub dziadków albo dwoje pradziadków było narodowości polskiej i wykaże ona swój związek z polskością, w szczególności przez pielęgnowanie polskiej mowy, polskich tradycji i zwyczajów. Za osobę polskiego pochodzenia uznaje się także osobę deklarującą narodowość polską, która posiadała w przeszłości obywatelstwo polskie lub co najmniej jedno z jej rodziców lub dziadków albo dwoje pradziadków posiadało obywatelstwo polskie oraz wykaże ona swój związek z polskością.
Osoba pochodzenia polskiego, która spełnia wymienione na początku warunki i ubiega się o repatriację powinna zgłosić się z wnioskiem o wydanie wizy w celu repatriacji do właściwego ze względu na miejsce zamieszkania Konsulatu RP. Do wniosku należy dołączyć:
- dwie aktualne, wyraźne fotografie o wymiarach 5 cm x 4 cm, przedstawiające osobę bez nakrycia głowy i okularów z ciemnymi szkłami,
- dowody potwierdzające polskie pochodzenie, określone w art. 6 ustawy o repatriacji,
- inne dowody potwierdzające okoliczności podane we wniosku o wydanie wizy repatriacyjnej. Ponadto, należy także przedstawić ważny dokument paszportowy. Konsul sporządza z tego dokumentu fotokopię i dołącza ją do wniosku o wydanie wizy w celu repatriacji.
Zgodnie z art. 6 ustawy dowodami potwierdzającymi polskie pochodzenie mogą być dokumenty, wydane przez polskie władze państwowe lub kościelne, a także przez władze byłego ZSRR, dotyczące wnioskodawcy lub jego rodziców, dziadków lub pradziadków, a w szczególności:
- polskie dokumenty tożsamości;
- akty stanu cywilnego lub ich odpisy albo metryki chrztu poświadczające związek z polskością;
- dokumenty potwierdzające odbycie służby wojskowej w Wojsku Polskim, zawierające wpis informujący o narodowości polskiej;
- dokumenty potwierdzające fakt deportacji lub uwięzienia, zawierające wpis informujący o narodowości polskiej;
- dokumenty tożsamości lub inne dokumenty urzędowe zawierające wpis informujący o narodowości polskiej.
Dowodami potwierdzającymi polskie pochodzenie mogą być również inne dokumenty, a w szczególności dokumenty o rehabilitacji osoby deportowanej zawierający wpis informujący o jej narodowości polskiej lub dokumenty potwierdzające prześladowanie osoby ze względu na jej polskie pochodzenie.
Następnie, konsul na podstawie przedstawionych dokumentów i faktów ustalonych w trakcie rozmowy z osobą ubiegającą się o wydanie wizy w celu repatriacji oraz innych posiadanych informacji ocenia, czy warunki, o których mowa w art. 5 ustawy są spełnione i wydaje decyzję o uznaniu, bądź odmowie uznania wnioskodawcy za osobę polskiego pochodzenia. Kolejny krok to przekazanie wniosku o wydanie wizy repatriacyjnej wraz z decyzją o uznaniu wnioskodawcy za osobę polskiego pochodzenia w rozumieniu art. 5 ustawy o repatriacji do ministra właściwego do spraw wewnętrznych, w celu uzyskania zgody na wydanie wizy repatriacyjnej. Po uzyskaniu zgody konsul wydaje wizę repatriacyjną. Wiza jest wklejana do paszportu repatrianta i zachowuje ważność przez 12 miesięcy od dnia wydania.
Aby konsul mógł wydać wizę w celu repatriacji, wnioskodawca musi przedstawić dowód potwierdzający posiadanie przez niego lub zapewnienie mu przez inne osoby lokalu mieszkalnego i źródeł utrzymania w RP, zwanych warunkami do osiedlenia. Dowodami potwierdzającymi zapewnienie warunków do osiedlenia są najczęściej uchwała Rady Gminy zawierająca zobowiązanie do zapewnienia repatriantowi lokalu mieszkalnego, lub zaproszenie sporządzone w formie aktu notarialnego wystosowane przez tzw. osobę prawną, czyli np. przedsiębiorstwo, stowarzyszenie, fundację, itp., lub przez najbliższą rodzinę, gwarantujące repatriantowi miejsce zamieszkania po przesiedleniu się do Polski. Dowodami potwierdzającymi posiadanie warunków do osiedlenia się w Polsce również mogą być akt własności mieszkania w Polsce, umowa przedwstępna kupna /sprzedaży nieruchomości oraz posiadanie środków na jej zakup po przybyciu do RP, lub umowa najmu lokalu mieszkalnego lub umowa użyczenia lokalu mieszkalnego, stanowiące do niego tytuł prawny. Natomiast dowodami potwierdzającymi posiadanie w Polsce źródeł utrzymania są wynagrodzenie otrzymywane za pracę w Polsce, emerytura lub renta z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, – inne środki finansowe, takie jak np. darowizny – pozwalające repatriantowi na zapewnienie utrzymania sobie i rodzinie lub zobowiązanie osoby lub firmy zapraszającej repatrianta do zapewnienia mu utrzymania, pokrywania kosztów leczenia, ubezpieczenia itp., do chwili jego usamodzielnienia się. Repatrianci w wieku emerytalnym, którzy mają prawo do polskiej emerytury, nie muszą przedstawiać dowodu potwierdzającego posiadanie źródła utrzymania.
Artykuł 11 ustawy o repatriacji stanowi o tym, iż osobie, która nie posiada zapewnionego w RP lokalu mieszkalnego i utrzymania, a spełnia pozostałe warunki do uzyskania wizy w celu repatriacji, konsul wydaje decyzję o przyrzeczeniu wydania wizy w celu repatriacji. Za pośrednictwem konsula, kandydat na repatrianta może skorzystać z danych dotyczących lokali mieszkalnych i źródeł utrzymania zamieszczonych w ewidencji prowadzonej przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych. Dane te będą w pierwszej kolejności udostępniane osobom deportowanym i prześladowanym z przyczyn narodowościowych lub politycznych, których wiek i zły stan zdrowia uzasadnia szybką repatriację do Polski. Osoby, które przybywają do Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie wizy w celu repatriacji nabywają obywatelstwo z mocy prawa z dniem przekroczenia granicy RP.
Po przybyciu na miejsce osiedlenia repatrianci są zobligowani do tego, aby:
- zarejestrować się w miejscowym Urzędzie Stanu Cywilnego swoje akty stanu cywilnego wraz z ich tłumaczeniem dokonanym przez tłumacza przysięgłego na język polski,
- zgłosić się do Wydziału Spraw Obywatelskich Urzędu Wojewódzkiego właściwego dla miejsca zamieszkania, aby otrzymać od wojewody poświadczenie obywatelstwa polskiego. Poświadczenie jest wydawane na podstawie paszportu z wklejoną wizą w celu repatriacji oraz po przedstawieniu odpisów aktów stanu cywilnego sporządzonych w polskim USC,
- złożyć w Urzędzie Miasta lub Gminy wniosek o wydanie dowodu osobistego, zameldować się na pobyt stały oraz wystąpić o nadanie numeru PESEL.
