Sąd rozstrzygając w przedmiocie zwolnienia od kosztów sądowych może zdecydować o całkowitym lub częściowym zwolnieniu od kosztów sądowych albo nawet całkowicie oddalić wniosek. Jednakże należy pamiętać, ze pomimo np. całkowitego zwolnienia od kosztów sądowych – nie zwolni to na przyszłość strony od obowiązku zwrotu kosztów procesu stronie przeciwnej. Decydujące znaczenie dla sądu przy podejmowaniu decyzji w tej sprawie ma udokumentowany stopień ubóstwa strony postępowania, która wnosi o zwolnienie od kosztów w postępowaniu cywilnym.
Wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych
Zwolnienia od kosztów sądowych może się domagać osoba fizyczna, jeśli złoży oświadczenie, z którego wynika, że nie jest w stanie ich ponieść bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych można zgłosić na piśmie lub ustnie do protokołu w sądzie, w którym sprawa ma być wytoczona lub już się toczy. Do wniosku należy dołączyć oświadczenie obejmujące szczegółowe dane o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania osoby ubiegającej się o zwolnienie od kosztów. Oświadczenie sporządza się według ustalonego wzoru. Do oświadczenia trzeba dołączyć odpowiednie dokumenty potwierdzające trudną sytuację finansową, np. zaświadczenie o zarobkach, zaświadczenie z urzędu pracy itd. W przypadku, gdy wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych jest składany ustnie do protokołu sąd może odebrać od osoby ubiegającej się o zwolnienie od kosztów sądowych przyrzeczenie o treści: "Świadomy znaczenia mych słów i odpowiedzialności przed prawem zapewniam, że złożone przeze mnie oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania jest prawdziwe i rzetelne". Osoba fizyczna, która nie ma miejsca zamieszkania w siedzibie tego sądu, może złożyć wniosek o przyznanie zwolnienia od kosztów sądowych w sądzie rejonowym właściwym ze względu na miejsce swego zamieszkania. Sąd przesyła niezwłocznie ten wniosek właściwemu sądowi.
Całkowite zwolnienie od kosztów sądowych
Całkowite zwolnienie od kosztów sądowych wiąże się z tym, że strona całkowicie zwolniona od kosztów nie będzie ponosić opłat sądowych oraz wydatków w toku postępowania. Zarówno wydatki te jak i opłaty obciążą tymczasowo Skarb Państwa. Można powiedzieć, że państwo będzie niejako kredytować te wydatki, a ostateczne rozliczenie nastąpi w orzeczeniu kończącym sprawę w instancji, przy odpowiednim zastosowaniu zasad obowiązujących przy zwrocie kosztów procesu.
Częściowe zwolnienie od kosztów sądowych
Natomiast w przypadku, gdy sąd uzna, że strona nie spełnia przesłanek do całkowitego zwolnienia od kosztów sądowych, może zdecydować o częściowym zwolnieniu od ponoszenia kosztów i wydatków w postępowaniu. Częściowe zwolnienie od kosztów sądowych może polegać na zwolnieniu od poniesienia bądź ułamkowej części kosztów sądowych, bądź określonej ich sumy, albo też niektórych tylko opłat sądowych lub wydatków.
Oddalenie wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych
Jeśli sąd oddali złożony wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych, to strona postępowania nie może ponownie domagać się zwolnienia, powołując się na te same okoliczności, które stanowiły uzasadnienie oddalonego wniosku. Kolejny wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych, oparty na tych samych okolicznościach, podlega odrzuceniu. Na odrzucenie wniosku nie przysługuje zażalenie.
Podstawa prawna:
art. 94 – 118 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. 2005 nr 167 poz. 1398)
