Tłumacz przysięgły jest osobą zaufania publicznego i specjalizuje się w przekładzie dokumentów procesowych, urzędowych i uwierzytelnianiu obcojęzycznych odpisów takich dokumentów oraz może poświadczać tłumaczenia i odpisy wykonane przez inne osoby. Do poświadczania tłumaczeń oraz poświadczania odpisów pism tłumacz przysięgły używa pieczęci, zawierającej w otoku jego imię i nazwisko oraz wskazanie języka, w zakresie którego ma uprawnienia, a w środku pozycję na liście tłumaczy przysięgłych. Na wszystkich poświadczonych dokumentach, które wydaje tłumacz przysięgły, wymienia się pozycję, pod którą tłumaczenie lub odpis są odnotowane w repertorium oraz należy stwierdzić, czy sporządzono je z oryginału, czy też z tłumaczenia, odpisu lub kopii. Jeżeli tłumaczenie wykonano z kopii, należy ponadto stwierdzić, czy jest to kopia uwierzytelniona i podać w takim wypadku podmiot uwierzytelniający. Tłumacz przysięgły dokonuje również tłumaczeń ustnych.
Tłumacz przysięgły wykonuje tłumaczenia na rzecz osób prywatnych, a także na potrzeby organów państwowych (sądy, policja, prokuratura itp.). Od 1lipca zawód tłumacza przysięgłego stał się zawodem otwartym, gdyż dostęp do niego uzyskali wszyscy absolwenci studiów wyższych, którzy mają dyplom magistra.
Zniesiono bowiem, obowiązujący do tej pory, bezwzględny wymóg posiadania studiów wyższych magisterskich na kierunku filologia lub studiów wyższych magisterskich innego kierunku wraz ze studiami podyplomowymi w zakresie tłumaczenia odpowiednich dla danego języka.
W ten sposób droga do zawodu tłumacza przysięgłego została otwarta dla specjalistów z innych dziedzin: prawników, ekonomistów, inżynierów czy informatyków, o ile oczywiście biegle władają językami obcymi.
Zgodnie ze zmienionymi przepisami tłumaczem przysięgłym może zostać osoba fizyczna, która:
- ma obywatelstwo polskie albo obywatelstwo jednego z państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, Konfederacji Szwajcarskiej lub, na zasadach wzajemności, obywatelstwo innego państwa;
- zna język polski;
- ma pełną zdolność do czynności prawnych;
- nie była karana za przestępstwo umyślne, przestępstwo skarbowe lub za nieumyślne przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu obrotu gospodarczego;
- ukończyła wyższe studia i uzyskała tytuł magistra lub równorzędny w państwie, o którym mowa w pkt. 1,
- złożyła z wynikiem pozytywnym egzamin z umiejętności tłumaczenia z języka polskiego na język obcy oraz z języka obcego na język polski, zwany "egzaminem na tłumacza przysięgłego"
Nowela zlikwidowała także uciążliwy dla kandydatów roczny okres karencji w przypadku niezdania egzaminu na tłumacza przysięgłego. Egzamin ten przeprowadzany jest przed Państwową Komisją Egzaminacyjną, pod patronatem Ministra Sprawiedliwości. Do tej pory, w razie niedostatecznego wyniku egzaminu, kandydat na tłumacza przysięgłego mógł zdawać go ponownie nie wcześniej, niż po upływie roku od daty poprzedniego egzaminu. W chwili obecnej osoby zainteresowane mogą przystąpić do kolejnego egzaminu w najbliższym możliwym terminie.
Od 1 lipca 2011 roku wpis na listę tłumaczy przysięgłych następuje automatycznie z urzędu a nie na wniosek, jak było do tej pory. Dotychczas tłumacz, po zdanym egzaminie, kierował do Ministra Sprawiedliwości wniosek o wpis na listę tłumaczy. Obecnie każda osoba, która otrzyma tytuł magistra, zda pozytywnie egzamin, otrzyma świadectwo wydane przez Ministra Sprawiedliwości i złoży ślubowanie może od razu rozpocząć wykonywanie zawodu tłumacza przysięgłego bez konieczności oczekiwania na dokonanie wpisu na listę tłumaczy przysięgłych.
Wszystkie zmiany zostały pozytywnie ocenione przez tłumaczy przysięgłych.
