Samochód został kupiony w komisie.
Zgodnie z art. 8 pkt. 4 ustawy o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie Kodeksu cywilnego kupujący może odstąpić od zawartej umowy, powołując się na fakt, iż towar jest niezgodny z zawartą umową. Nabywca powołuje się na fakt, że samochód jest obciążony wadą prawną.
Warto podkreślić, że kupując samochód w komisie, komisant jako przedsiębiorca nie może zwolnić się z odpowiedzialności za to, że sprzedał kradziony samochód, chyba, że udowodni że wykonał specjalistyczne badanie stanu i nr VIN pojazdu, i badanie to wykazało, że samochód jest wolny od wad prawnych.
Sąd Najwyższy w wyroku (Izba Cywilna, z dnia 3 grudnia 2008 r., V CSK 293/08) orzekł, że:
Obowiązek zbadania autentyczności numerów i dokumentacji samochodu przyjmowanego do sprzedaży komisowej z zachowaniem staranności przewidzianej w art. 355 § 2 KC spoczywa na komisancie prowadzącym handel używanymi samochodami i tylko w razie jego wykonania, na gruncie wskazanego unormowania, mógłby on powołać się na wyłączenie odpowiedzialności za wadę prawną sprzedanego samochodu. Komisanta, w warunkach określonych w art. 770 zd. 2 KC, obowiązuje więc podwyższony stopień ostrożności, gdyż prowadzenie komisowej sprzedaży samochodów używanych oznacza, że musi się on liczyć ze zjawiskiem wprowadzania do obrotu na stosunkowo dużą skalę pojazdów kradzionych i dlatego identyfikacji samochodu powinien dokonać specjalista. W takim wypadku nie jest wystarczające powołanie się na wyniki badań dostarczone przez komitenta, czyli np. dokonane badanie techniczne niezbędne do zarejestrowania samochodu, czy też przerzucenie obowiązku tego badania na nabywcę samochodu.
Tymczasem obowiązek zbadania autentyczności numerów i dokumentacji samochodu przyjmowanego do sprzedaży komisowej z zachowaniem staranności przewidzianej w art. 355 § 2 KC spoczywa na komisancie prowadzącym handel używanymi samochodami i tylko w razie jego wykonania, na gruncie wskazanego unormowania, mógłby on powołać się na wyłączenie odpowiedzialności za wadę prawną sprzedanego samochodu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 lipca 2000 r., IV CKN 81/00, OSNC 2001, nr 4, poz. 14).
Samochód został kupiony od osoby fizycznej.
Przepisy Kodeksu cywilnego o odpowiedzialności z tytuły rękojmi za wady prawne mają zastosowanie w sytuacji, gdy pojazd który okazał się być kradziony, został kupiony od osoby fizycznej, a nie w komisie. Zgodnie z Art. 169 KC w przypadku kradzieży rzeczy, osoba która ją nabyła i pozostawała w dobrej wierze, może nabyć tą rzecz jedynie z upływem 3 lat od momentu kradzież (lub utraty, zgubienia).
Warto podkreślić, że dobra wiara nabywcy występuje wtedy, gdy nabywca był przekonany, że nabywana rzecz jest własnością sprzedającego lub posiada on upoważnienie do jej sprzedaży. Ważne jest również dokładne sprawdzenie przed kupnem samochodu jego nr VIN (nadwozia), stanu technicznego, tego czy figuruje w bazie samochodów kradzionych.
Zła wiara nabywcy może być stwierdzona, gdy nabył on pojazd za cenę rażąco niższą niż cena rynkowa. Zła wiara nabywcy może zostać stwierdzona, w przypadku dość częstej praktyki, w której kupując samochód zawiera się umowę z osobą, która nie figuruje w dowodzie rejestracyjnym jako właściciel i nie posiada upoważnienia do sprzedaży samochodu, tylko podaje się za „pośrednika” pomiędzy kupującym a właścicielem z zagranicy.
Uchwała Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego – Izba Cywilna – zasada prawna, z dnia 30 marca 1992 r., III CZP 18/92 (teza – Dobra wiara nabywcy używanego samochodu), stanowi, że: Nabywca używanego samochodu powinien zachować stosownie do okoliczności – zwłaszcza gdy zbywca nie jest osobą zajmującą się zawodowo obrotem samochodami – szczególną ostrożność w celu upewnienia się, czy samochód nie pochodzi z kradzieży.
W tej samej uchwale SN stwierdził, że
„…ogólna zasada, że nikt nie może przenieść na inną osobę więcej praw aniżeli jemu przysługuje, a to w myśl rzymskiej paremii: nemo plus iuris in alium transferre potest, quam ipse habet. W wypadku przeniesienia własności oznacza ona, że własność może skutecznie przenieść na nabywcę tylko właściciel. Artykuł 169 KC to jeden z wyjątków od tej zasady, mający na celu zapewnienie ochrony nabywcy nie wiedzącego o braku prawa własności po stronie poprzednika. Chodzi więc o bezpieczeństwo obrotu…”
” Należy też podkreślić, że według art. 169 § 1 KC dobra wiara dotyczyć ma uprawnienia do rozporządzania rzeczą, a nie samego prawa własności. Nabywca musi więc być przekonany, że zbywca jest właścicielem rzeczy lub osobą mającą szczególną legitymację do zbycia rzeczy, która nie stanowi jego własności, a więc jest przedstawicielem ustawowym właściciela, pełnomocnikiem, komisantem itp.”
Prawa nabywcy.
Nabywca ma prawo do dochodzenia roszczeń z tytułu rękojmi za wady prawne nabytej rzeczy.
„Tzw. "przebicie" numerów nadwozia pojazdu stanowi wadę fizyczną w rozumieniu art. 556 par. 1 KC, uprawniającą nabywcę do dochodzenia roszczeń z tytułu rękojmi.” (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 28 sierpnia 1996 r. I ACr 250/96) Art. 560 § 2 KC stanowi, że jeżeli kupujący odstępuje od umowy z powodu wady rzeczy sprzedanej, strony powinny sobie nawzajem zwrócić otrzymane świadczenia według przepisów o odstąpieniu od umowy wzajemnej.
Żądanie naprawienia szkody.
Kupujący, który nabył pojazd kradziony może żądać naprawienia szkody przez sprzedającego w oparciu o art. 574 KC gdy z powodu wady prawnej rzeczy sprzedanej odstępuje on od umowy albo żąda obniżenia ceny. Może żądać również zwrotu kosztów zawarcia umowy, kosztów odebrania, przewozu, przechowania i ubezpieczenia rzeczy oraz zwrotu dokonanych nakładów w takim zakresie, w jakim nie odniósł z nich korzyści, a nie otrzymał ich zwrotu od osoby trzeciej. Może również żądać zwrotu kosztów procesu.
Nabywca może żądać zwrotu kwoty jaką zapłacił za samochód.
Uprawnienie do wystąpienia z roszczeniem o zwrot kwoty nabywca uzyskuje na podstawie Art. 575 KC, który stanowi, że jeżeli z powodu wady prawnej rzeczy sprzedanej kupujący jest zmuszony wydać rzecz osobie trzeciej, umowne wyłączenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi nie zwalnia sprzedawcy od obowiązku zwrotu otrzymanej ceny, chyba że kupujący wiedział, iż prawa sprzedawcy były sporne, albo że nabył rzecz na własne niebezpieczeństwo (czyli, gdy nabył rzecz w złej wierze).
Nabyte auto pochodziło z zagranicy.
W przypadku, gdy nabyty samochód pochodził z zagranicy, a system państwa obcego nie przewiduje jak w naszej ustawie nabycia własności rzeczy od nieuprawnionego, najprawdopodobniej taki pojazd trafi z powrotem do właściciela, któremu go skradziono, lub do firmy ubezpieczeniowej, która wypłaciła ubezpieczenie za skradziony samochód.
Odpowiedzialność karna nabywcy w dobrej wierze.
W tej kwestii, ważne jest również czy nabywca działał w dobrej, czy w złej wierze, Kodeks karny w przypadku paserstwa nieumyślnego, czyli takiego w którym zachodzi dobra wiara nabywcy w Art. 292 KK, stanowi, że kto rzecz, o której na podstawie towarzyszących okoliczności powinien i może przypuszczać, że została uzyskana za pomocą czynu zabronionego, nabywa lub pomaga do jej zbycia albo tę rzecz przyjmuje lub pomaga do jej ukrycia, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
W przypadku zakupu samochodu kradzionego i udowodnienia dobrej wiary nabywcy, postępowanie karne względem nabywcy może zostać umorzone.
Natomiast, gdy nabywca działał w złej wierze będzie odpowiadał za paserstwo, wtedy będzie mu grozić wyższy wymiar kary na podstawie Art. 291 KK, tj.: kto rzecz uzyskaną za pomocą czynu zabronionego nabywa lub pomaga do jej zbycia albo tę rzecz przyjmuje lub pomaga do jej ukrycia, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
Karolina Potempa – prawnik
