Kuratorzy sądowi wykonujący orzeczenia w sprawach karnych są kuratorami dla dorosłych, a wykonujący orzeczenia w sprawach rodzinnych i nieletnich są kuratorami rodzinnymi. Kuratorzy sądowi wykonują swoje zadania w środowisku podopiecznych, także na terenie zamkniętych zakładów i placówek ich pobytu, w szczególności na terenie zakładów karnych, placówek opiekuńczo-wychowawczych oraz leczniczo-rehabilitacyjnych.
Zgodnie z art. 4 i 5 ustawy, kuratora zawodowego mianuje, odwołuje, przenosi do innego sądu lub zespołu kuratorskiej służby sądowej albo zawiesza w czynnościach prezes sądu okręgowego, na wniosek kuratora okręgowego. Kuratorem zawodowym może być mianowany ten, kto:
- posiada obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich,
- jest nieskazitelnego charakteru,
- jest zdolny ze względu na stan zdrowia do pełnienia obowiązków kuratora zawodowego,
- ukończył wyższe studia magisterskie z zakresu nauk pedagogiczno-psychologicznych, socjologicznych lub prawnych albo inne wyższe studia magisterskie i studia podyplomowe z zakresu nauk pedagogiczno-psychologicznych, socjologicznych lub prawnych,
- odbył aplikację kuratorską,
- zdał egzamin kuratorski.
Działalność kuratora rozpoczyna się każdorazowo od złożenia przez niego specjalnego ślubowania przed prezesem właściwego sądu okręgowego. Oczywiście, aby można było zostać kuratorem i złożyć powyższą przysięgę, wcześniej należy odbyć właściwą aplikację i pozytywnie złożyć egzamin kuratorski. Minister Sprawiedliwości, na wniosek prezesa sądu okręgowego, może jednak, w szczególnie uzasadnionych wypadkach, zwolnić od obowiązku odbycia takiej aplikacji i złożenia egzaminu. Dla przypomnienia aplikacja kuratorska trwa rok, zaś końcowy egzamin zawodowy składa się z 2 części – pisemnej i ustnej. Egzamin pisemny polega na opracowaniu analizy akt sprawy oraz przygotowaniu stosownego wniosku procesowego lub innego pisma, którego przygotowanie należy do zadań kuratora sądowego. Egzamin ustny obejmuje natomiast sprawdzenie znajomości metodyki pracy kuratora sądowego, organizacji wymiaru sprawiedliwości, przepisów prawnych dotyczących działalności kuratorów sądowych oraz innych wiadomości potrzebnych do wykonywania zawodu kuratora sądowego.
Art. 84 przewiduje, że do pełnienia funkcji kuratora społecznego może być powołany ten, kto:
- odpowiada warunkom określonym tak jak dla kuratora zawodowego,
- posiada co najmniej wykształcenie średnie i doświadczenie w prowadzeniu działalności resocjalizacyjnej, opiekuńczej lub wychowawczej,
- złożył informację z Krajowego Rejestru Karnego, która jego dotyczy.
Kuratora społecznego powołuje, zawiesza w czynnościach i odwołuje prezes sądu rejonowego na wniosek kierownika zespołu. Kurator społeczny pełni swą funkcję społecznie w jednym zespole.
Stosunek pracy z kuratorem zawodowym wygasa w wypadkach określonych w Kodeksie pracy lub z zachowaniem 3-miesięcznego okresu wypowiedzenia dokonanego przez prezesa sądu okręgowego. Stosunek pracy z kuratorem zawodowym wygasa również w wypadku zrzeczenia się przez niego obywatelstwa polskiego.
Rozwiązanie stosunku pracy z kuratorem zawodowym może nastąpić, w drodze wypowiedzenia, w razie:
- otrzymania negatywnej oceny pracy, potwierdzonej ponowną taką oceną, która nie może być dokonana wcześniej niż po upływie 4 miesięcy,
- likwidacji sądu lub jego reorganizacji, jeżeli nie jest możliwe przeniesienie kuratora na inne stanowisko w tym samym okręgu,
- trwałej utraty zdolności fizycznej lub psychicznej do pracy na zajmowanym stanowisku, jeżeli nie ma możliwości przeniesienia kuratora do innej pracy, odpowiedniej do jego stanu zdrowia i kwalifikacji zawodowych, albo gdy kurator odmawia przejścia do takiej pracy.
Pamiętajmy, że okres wypowiedzenia stosunku pracy wynosi 3 miesiące i kończy się ostatniego dnia miesiąca. W okresie wypowiedzenia prezes sądu okręgowego może, na wniosek kuratora okręgowego, zwolnić kuratora zawodowego z pełnienia obowiązków, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Takie zwolnienie może nastąpić wyłącznie po wykorzystaniu przez kuratora urlopu wypoczynkowego.
