Ustawa oddziaływać będzie na ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., legitymujących się uprawnieniami do emerytury zagranicznej, których wysokość emerytury przysługującej z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, łącznie z okresową albo dożywotnią emeryturą kapitałową jest niższa, niż kwota najniższej emerytury. Ustawa będzie oddziaływać także na emerytów pobierających emeryturę na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, którzy bez rozwiązania stosunku pracy kontynuują zatrudnienie u pracodawców, u których byli zatrudnieni przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę. Ustawa dotyczy także Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, który wydaje decyzje w sprawie świadczeń i wypłaca przyznane świadczenia.
Proponowana nowelizacja art. 87 ustawy ma na celu równe traktowanie osób zamieszkałych w Polsce, uprawnionych do świadczeń z zagranicy, niezależnie od tego, z którego polskiego systemu: starego czy nowego uzyskają prawo do emerytury. Warto przypomnieć, iż zgodnie z art. 8 ustawy o emeryturach i rentach z FUS – przy ustalaniu prawa do emerytury i renty i obliczaniu ich wysokości, są uwzględniane okresy ubezpieczenia za granicą, jeżeli tak stanowią umowy międzynarodowe. Rozwiązanie to umożliwia sumowanie polskich i zagranicznych okresów ubezpieczenia w celu przyznania emerytury i ustalenia jej wysokości.
Równocześnie – przepisami art. 85 ustawy – określone zostały kwoty najniższej emerytury i renty. Przy podwyższaniu emerytury do kwoty najniższej emerytury, emerytury ustalone w kwotach niższych, niż określone jako najniższe kwoty świadczeń emerytalnych, podlegają podwyższeniu do tych kwot. Podwyższenie to dokonywane jest z urzędu, a jeżeli ich wypłata została wstrzymana po wznowieniu wypłaty tych świadczeń. Zasada ta stosowana jest także do świadczeń przyznanych zgodnie z postanowieniami umów międzynarodowych ubezpieczonym zamieszkałym w Polsce, w taki sposób aby suma świadczenia przyznanego na podstawie ustawy o emeryturach i rentach z FUS i świadczenia zagranicznego nie była niższa od kwoty najniższej emerytury. Zasada ta jest więc stosowana także w przypadku świadczeń przyznawanych przez kraje Unii Europejskiej.
W rezultacie osobom zamieszkałym na terytorium Polski, uprawnionym także do świadczeń emerytalnych z zagranicy, przy ustalaniu podwyższenia świadczenia do wysokości najniższej polskiej emerytury, uwzględnia się wysokość świadczeń uzyskiwanych z zagranicznych instytucji ubezpieczeniowych. Podwyższenia do obowiązującego minimum dokonuje się w taki sposób, aby suma emerytury polskiej i emerytury zagranicznej nie była niższa od kwoty polskiej emerytury minimalnej. Reguła ta stosowana jest jednak tylko w przypadku emerytur, których wysokość została ustalona na starych zasadach, czyli emerytur z tzw. „starego systemu emerytalnego”.
Zasada ta – na gruncie obowiązujących przepisów – nie ma zastosowania do emerytur, o których mowa w art. 87 ustawy, tj. emerytur z tzw. „nowego systemu emerytalnego” opartego na zdefiniowanej składce. Oznacza to, że zasady tej nie można zastosować w stosunku do ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., legitymujących się uprawnieniami do emerytury zagranicznej, jeżeli suma ich emerytur z I i II filaru, tj. emerytury przysługującej z FUS, łącznie z okresową albo dożywotnią emeryturą kapitałową, jest niższa od kwoty najniższej emerytury. Są to ubezpieczeni, których prawo do podwyższenia świadczenia do kwoty najniższego świadczenia uzależnione zostało od spełnienia warunku osiągnięcia wieku emerytalnego wynoszącego dla kobiet 60 lat, a dla mężczyzn 65 lat i odpowiednio 20 –letniego oraz 25 –letniego okresu składkowego i nieskładkowego. W ich przypadku do kwoty najniższej podwyższa się emeryturę z FUS łącznie z emeryturą kapitałową z II filaru niezależnie od faktu, że wymieniony okres ubezpieczenia wynika z sumowania okresów przebytych w Polsce i za granicą. W sumie świadczeń porównywanych z obowiązującym minimum nie uwzględnia się pobieranego świadczenia zagranicznego. Oznacza to, że ta grupa świadczeniobiorców jest
traktowana korzystniej, niż osoby pobierające emerytury z tzw. „starego systemu emerytalnego”. W związku z tym występuje nierówne traktowanie tych ubezpieczonych w stosunku do ubezpieczonych, którym emerytury podwyższane są do kwoty najniższej emerytury przy zastosowaniu zasady sumowania świadczenia z FUS i emerytury zagranicznej. Zmiana pozwoli – przy ustalaniu wyrównania do minimalnej emerytury – na równe traktowanie ubezpieczonych zamieszkałych w Polsce, pobierających emerytury zagraniczne, bez względu na fakt, czy pobierają polskie emerytury obliczone według starych, czy też nowych zasad. Rozwiązanie to obejmie zarówno ubezpieczonych, którzy już wystąpili do organów rentowych o ustalenie kwoty świadczenia, jak i osoby, w stosunku do których
postępowanie zostało zakończone.
Zmiana w art. 103 i nowy przepis art. 103a dotyczą emerytów kontynuujących zatrudnienie w macierzystym zakładzie pracy po przyznaniu świadczenia. Należy podkreślić, że projektowana ustawa nie będzie działała wstecz. Oznacza to, m. in. że osoby, które przed dniem wejścia jej w życie kontynuowały zatrudnienie, pobierając równocześnie emeryturę, nie będą zwracały za ten okres pobranych świadczeń, co zgodne jest z zasadami demokratycznego państwa prawnego.
Nadanie nowego brzmienia przepisom art. 106 ustawy o emeryturach i rentach z FUS pozwoli ministrowi do spraw zabezpieczenia społecznego wydać akt wykonawczy, który określi sposób dokumentowania przychodów osiąganych przez pracujących emerytów i rencistów zarówno w Polsce jak i poza jej granicami oraz tryb zmniejszania i zawieszania ich świadczeń przez organ rentowy. Obecnie w sprawach dotyczących zmniejszania i zawieszania świadczeń emerytalno – rentowych stosuje się przepisy rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 22 lipca 1992 r. w sprawie szczegółowych zasad zawieszania lub zmniejszania emerytury i renty (Dz. U. Nr 58, poz. 290, z późn. zm.), których unormowania powinny zostać rozwiązaniami dostosowanymi do obecnego porządku prawnego.
