Kara łączna należy do instytucji prawa karnego, którą stosuje się wobec sprawcy, który popełnił dwa lub więcej przestępstw zanim zapadł pierwszy wyrok, choćby nieprawomocny, co do któregokolwiek z nich.
Kara łączna wymierzana jest w wyniku połączenia kar orzeczonych za co najmniej dwa przestępstwa popełnione w warunkach realnego zbiegu przestępstw (realny zbieg przestępstw zachodzi w sytuacji, gdy popełniono dwa lub więcej czynów, z których każdy samodzielnie realizuje znamiona typu czynu zabronionego – może to być ten sam typ [zbieg jednorodny] lub różne typy [zbiegi różnorodne], czyny muszą być popełnione przez tego samego sprawcę, a popełnienie tych przestępstw nie zostało przedzielone, chociażby nieprawomocnym wyrokiem, co do któregoś z nich). Przy wymarzaniu kary łącznej sąd najpierw skazuje sprawcę czynu zabronionego za poszczególne przestępstwa i wymierza za nie tzw. kary jednostkowe. Następnie kary te podlegają łączeniu. Jednakże kara łączna nie ma zastosowania do ciągu przestępstw (art. 91 § 1 Kodeksu karnego). Wówczas wymierza się za wszystkie przestępstwa tylko jedną karę, która może być orzeczona z nadzwyczajnym obostrzeniem- czyli do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę. Zgodnie z KK, polski system prawny przy określaniu kary łącznej przyjął, co do zasady, system modyfikowany polegający albo na redukcji kary skumulowanej albo na obostrzeniu najsurowszej z wymierzonych kar jednostkowych. Warto dodać, że sąd w tej kwestii posiada duży margines swobody. Zgodnie z treścią art. 86 § 1 KK, dolną granicę kary łącznej stanowi najwyższa z kar wymierzonych (kara łączna nie może być niższa od najwyższej z orzeczonych kar jednostkowych), a górną- ich suma (kara łączna nie może przekroczyć sumy orzeczonych kar jednostkowych), przy czym kara łączna nie może przekroczyć 15 lat pozbawienia wolności, 2 lat ograniczenia wolności lub 810 (co do zasady) stawek dziennych grzywny. Dodatkowo kara łączna nie może przekroczyć 270 stawek dziennych grzywny, jeżeli orzeczono ją na podstawie art. 71 § 1 KK w związku z warunkowym zawieszeniem wykonania kary pozbawienia wolności, 135 stawek dziennych grzywny, jeśli orzeczono ją na podstawie art. 71 § 1 KK w związku z warunkowym zawieszeniem wykonania kary ograniczenia wolności (art. 86 § 1 KK). Przykładowo: jeżeli sprawca przestępstwa został skazany na trzy kary pozbawienia wolności w wymiarze 7, 5 i 8 lat, to dolna granica kary łącznej wyniesie 8 lat, a górna 15 lat. Łączeniu podlegają, co do zasady, tylko kary tego samego rodzaju (np. grzywna z grzywną). Kary różnego rodzaju mogą być łączone wyjątkowo, jeżeli przepis szczególny tak stanowi (art. 85 KK). Będzie to miało miejsce w przypadku połączenia:
- kary pozbawienia wolności z karą ograniczenia wolności,
- kary 25 lat pozbawienia wolności z każdą inną karą,
- kary dożywotniego pozbawienia wolności z każdą inną karą.
Należy pamiętać też, że łączeniu nie podlega kara grzywny z karą pozbawienia wolności lub ograniczenia wolności.
W przypadku łączenia kar grzywny, wcześniej wymienione ogólne granice kary łącznej dotyczą liczby stawek dziennych. Sąd nie łączy kwot określających wysokość jednej stawki dziennej, taką wysokość określa się na nowo, tak aby nie przekroczyła ona najwyższej z ustalonych przy wymiarze kar jednostkowych (art. 86 § 2 KK). Przy określaniu tej kwoty, sąd kierować się będzie szczegółową dyrektywą wymiaru grzywny z art. 33 § 3 KK. Ustawodawca nie określił jednak dolnej granicy wysokości jednej stawki dziennej, dlatego też wynosić będzie ona zgodnie z zasadami ogólnymi 10 zł.
W odniesieniu do łączenia kar ograniczenia wolności, granice kary łącznej z art. 86 § 1 KK dotyczą czasu jej trwania. Wymiar czasu pracy na cele społeczne albo wysokość potrąceń jest określana przez sąd na nowo (zgodnie z zaleceniami art. 35 KK). Orzeczone w ramach kar jednostkowych obowiązki z art. 36 § 2 KK (np. obowiązek przeproszenia pokrzywdzonego, wykonywania ciążącego na sprawcy obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby) oraz dozór stosuje się w ramach kary łącznej bez zmian, nawet gdy zostały orzeczone tylko za jedno ze zbiegających się przestępstw- art. 86 § 3 KK oraz art. 90 § 2 KK.
Wymiar kary łącznej obejmującej karę jednostkową 25 lat pozbawienia wolności lub dożywotniego pozbawienia wolności, oparty jest przede wszystkim na systemie absorpcji (kara łączna jest równa najsurowszej z orzeczonych kar jednostkowych). W sytuacji łączenia kilku kar dożywotniego pozbawienia wolności jako karę łączną orzeka się karę dożywotniego pozbawienia wolności. W przypadku łączenia kary 25 lat pozbawienia wolności lub dożywotniego pozbawienia wolności z jakąkolwiek inną karą jako karę łączną orzeka się karę najsurowszą, czyli jedną z wymienionych wyżej kar. W sytuacji łączenia ze sobą kar 25 lat pozbawienia wolności i dożywotniego pozbawienia wolności orzeka się karę łączną dożywotniego pozbawienia wolności. W przypadku łączenia kilku kar 25 lat pozbawienia wolności jako karę łączną można orzec tę właśnie karę, albo w drodze wyjątku, karę dożywotniego pozbawienia wolności (art. 88 KK).
Przy łączeniu kar pozbawienia wolności obowiązuje wcześniej już wskazana górna granica 15 lat, która wiąże niezależnie od sumy łączonych kar. Jednakże zgodnie z nowelizacją KK z 5 listopada 2009 r., ustawodawca wprowadził możliwość orzeczenia kary łącznej w wymiarze 25 lat pozbawienia wolności, w sytuacji gdy suma jednostkowych kar pozbawienia wolności wynosi 25 lat albo więcej, a chociażby jedna z tych kar orzeczona jest w wymiarze nie mniejszym niż 10 lat (art. 86 § 1a KK).
Jeżeli dochodzi do sytuacji połączenia kary pozbawienia wolności z karą ograniczenia wolności, to karą łączną jest wówczas pierwsza z tych kar. W celu określenia jej granic, wysokość kary jednostkowej ograniczenia wolności przeliczana zostaje na karę pozbawienia wolności (miesiąc ograniczenia wolności jest równy 15 dniom pozbawienia wolności- art. 87 KK). Np. gdy łączeniu podlega kara 2 lat pozbawienia wolności i 10 miesięcy ograniczenia wolności, to granice kary łącznej wynosić będą od 2 lat do 2 lat i 150 dni pozbawienia wolności (przy ustalaniu granic kary łącznej wymiar pozbawienia wolności w zakresie wynikającym z przeliczenia na tę karę kary ograniczenia wolności należy określić w dniach).
Przesłanką wymierzenia kary łącznej jest pojawienie się realnego (rzeczywistego) zbiegu przestępstw. Z realnym zbiegiem przestępstw mamy do czynienia wtedy, gdy sprawca popełni dwa lub więcej przestępstw przed wydaniem nawet nieprawomocnego wyroku za jedno z nich- o czym była już mowa wcześniej. Wydanie takiego pierwszego wyroku (przed popełnieniem kolejnego przestępstwa) wyznacza granicę czasową, która nie pozwala uznać przestępstw popełnionych później za pozostające w zbiegu z tymi, które zostały popełnione przed wydaniem tego wyroku. Jeżeli orzeczono za przestępstwa pozostające w zbiegu kary tego samego rodzaju (pozbawienie wolności z pozbawieniem wolności, grzywnę z grzywną itd.) lub kary podlegające łączeniu, to wówczas sąd jest zobowiązany do orzeczenia kary łącznej. Kara łączna, jak była już mowa wcześniej, jest wymierzana w dwóch fazach: najpierw niezbędne jest orzeczenie kar za poszczególne przestępstwa, a następnie dopiero można wymierzyć karę łączną. Kary za poszczególne przestępstwa pozostające w zbiegu i kara łączna mogą być wymierzane w jednym wyroku (gdy wszystkie zbiegające się przestępstwa są rozpoznawane w tym samym postępowaniu) albo też kary za przestępstwa pozostające w zbiegu rzeczywistym mogą zapaść w różnych postępowaniach, a konsekwencją tego jest wówczas wymierzenie kary łącznej w wyroku łącznym. Podstawą do wymierzenia kary łącznej są kary orzeczone osobno za poszczególne przestępstwa pozostające w zbiegu.
Orzeczenie kary łącznej jest obowiązkiem, a nie tylko uprawnieniem sądu. Może się tak zdarzyć, że zanim dojdzie do wymiaru kary łącznej w ramach wyroku łącznego, kary orzeczone w różnych postępowaniach za zbiegające się przestępstwa zostaną już w części lub w całości wykonane. Artykuł ten stanowi, że orzeczenie kary łącznej w ramach wyroku łącznego uzasadnione jest nie tylko w tych wypadkach, gdy żadna z orzeczonych kar jednostkowych nie została nawet w części wykonana, ale także wówczas, gdy kara orzeczona w jednym lub w kilku wyrokach prawomocnych została już częściowo lub całościowo wykonana. Podstawy do orzeczenia kary łącznej w ramach wyroku łącznego istnieją zatem zarówno w sytuacji, gdy tylko niektóre kary wymierzone za zbiegające się przestępstwa zostały już w całości wykonane, jak również w tych wypadkach, gdy wszystkie kary orzeczone w wyrokach jednostkowych zostały już w całości wykonane. Wydanie wyroku łącznego ma znaczenie, gdy wszystkie kary jednostkowe zostały już w całości wykonane, gdyż wymiar kary łącznej ma istotne znaczenie dla sytuacji skazanego w zakresie obliczania terminu do zatarcia skazania, obliczania terminu warunkującego przyjęcie recydywy oraz jeżeli chodzi o kwestię warunkowego zwolnienia. W przypadku gdy skazanemu – wobec którego wykonanie kary jednostkowej warunkowo zawieszono, a jednocześnie orzeczona na podstawie artykułu 71 § 1 KK grzywna została już uiszczona – wymierzono następnie w wydawanym na podstawie artykułu 92 KK wyroku łącznym karę bez warunkowego zawieszenia jej wykonania, to wtedy uiszczona wcześniej grzywna wpływa na skrócenie wymierzonej w wyroku łącznym kary o okres odpowiadający liczbie uiszczonych stawek dziennych z zaokrągleniem do pełnego dnia. Należy też pamiętać o tym, że jeżeli po wydaniu wyroku łącznego choćby jeden z wyroków stanowiących jego podstawę ulega uchyleniu lub zmianie, wyrok łączny traci moc i zachodzi potrzeba wydania nowego wyroku łącznego.
