Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności z art. 49b ust. 2 ustawy w części obejmującej obydwa wyrażenia „w dniu wszczęcia postępowania” z art. 32 ust. 1 Konstytucji RP. Analizowany przez Trybunał art. 49b ust. 2 prawa budowlanego uzależniał możliwość zalegalizowania samowoli budowlanej m.in. od posiadania przez inwestora w przypadku braku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, ostatecznej w dniu wszczęcia postępowania, decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. Jak uwypuklił Trybunał Konstytucyjny, negatywna ocena czynu, jakim jest samowola budowlana, nie oznacza jednak wyłączenia inwestorów spod ochrony Konstytucji, a zwłaszcza nie zezwala na różnicowanie ich sytuacji w sposób sprzeczny z jej art. 32 ust. 1.
Art. 49b ust. 2 ustawy wprowadził cechę różnicującą sprawców samowoli budowlanej odnosząc zróżnicowanie do czynnika od niezależnego, a mianowicie obowiązywania dla danego obszaru miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Problem nie leży przy tym w odrębnościach procedur legalizacyjnych przewidzianych dla sprawców samowoli budowlanej na obszarze objętym planem zagospodarowania przestrzennego i dla sprawców tego typu czynów na obszarze pozbawionym planu. Zdaniem TK – wskazany w przepisie wymóg posiadania „ostatecznej w dniu wszczęcia postępowania” decyzji administracyjnej wymaganej w celu legalizacji samowoli budowlanej na obszarze pozbawionym planu zagospodarowania implikuje nadmiernie restrykcyjny termin uzyskania decyzji o warunkach zabudowy, który nie znajduje uzasadnienia w celu postępowania legalizacyjnego. Według TK istotne jest, aby inwestor dysponował taką decyzją najpóźniej do upływu jego dostarczenia – czyli 30 dni od wydania postanowienia przez właściwy organ w trybie art. 49b ust. 2 prawa budowlanej – nie jest natomiast konieczne, aby miał on tę decyzję w dniu wszczęcia postępowania rozbiórkowego.
Biorąc pod uwagę konieczność wykonania orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, w projekcie nowelizacji ustawy zaproponowano, aby zmiana ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane polegała na skreśleniu w art. 49b ust. 2 tych części wskazanego przepisu, które zostały uznane za niekonstytucyjne. Rezultatem tego będzie usunięcie z przepisu wymogu, aby decyzja o warunkach zabudowy – konieczna do legalizacji samowoli budowlanej zbudowanej na obszarze bez planu zagospodarowania przestrzennego, była ostateczna już w dniu wszczęcia postępowania rozbiórkowego na podstawie w art. 49b ust. 2 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane. Pozostałe elementy procedury legalizacyjnej, a zwłaszcza konieczność przedstawienia tejże decyzji i zgodność samowoli budowlanej z jej postanowieniami – zgodnie z projektem przepisu nowelizacji ustawy nie ulegają zmianie.
