Kwestia dowodów osobistych została szczegółowo uregulowana w ustawie z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych. Zgodnie z art. 34 powyższego aktu prawnego, osoba będąca obywatelem polskim i zamieszkała w Rzeczypospolitej Polskiej jest obowiązana posiadać dowód osobisty zasadniczo od ukończenia 18 roku życia.
Dowód osobisty przyznawany jest również młodszym Polakom – już od ukończenia 15 roku życia, jeżeli dana osoba pozostaje w stosunku pracy lub nie zamieszkuje wspólnie z osobami, pod których władzą rodzicielską lub opieką się znajduje, albo nie pozostaje pod władzą rodzicielską lub opieką. Osoba będąca obywatelem polskim ma prawo otrzymać dowód osobisty od ukończenia 13 roku życia. Pamiętajmy także, że na uzasadniony wniosek rodziców lub opiekunów dowód osobisty może być wydany osobie, która nie ukończyła 13 roku życia.
Dowód osobisty jest ważny 10 lat od daty jego wydania. Dowód osobisty wydany osobie, która nie ukończyła 18 roku życia, jest ważny 5 lat od daty jego wydania. Dowód osobisty wydany osobie, która ukończyła 65 rok życia, jest ważny na czas nieoznaczony, jeżeli osoba ta zwróciła się o wydanie dowodu osobistego z takim terminem ważności. Czy posługiwanie się nieważnym dowodem jest jednak karalne lub obarczone jakąś inną sankcją? Niestety przepisy wskazują, że tak, a kwestia odpowiedzialności karnej wzrosła już od 2013 r.
Już teraz dodajmy, że osoba, która utraciła dowód osobisty, jest obowiązana niezwłocznie zawiadomić o tym najbliższy organ gminy lub właściwą ze względu na miejsce pobytu polską placówkę konsularną. Organy te wydają zaświadczenie o utracie dowodu osobistego, ważne do czasu wydania nowego dokumentu, oraz powiadamiają o tym przy użyciu dostępnych środków, w szczególności telefaksu lub poczty elektronicznej, organ, który wydał dowód osobisty, w celu unieważnienia dokumentu. Osoba, która utraciła dowód osobisty, jest obowiązana wystąpić niezwłocznie o wydanie nowego dokumentu do właściwego organu gminy.
Dawniej obowiązujące przepisy karne w materii dowodów osobistych wskazywały, że kto uchyla się od obowiązku posiadania lub wymiany dowodu osobistego, zatrzymuje cudzy dowód osobisty, nie zwraca dowodu osobistego w razie utraty obywatelstwa polskiego, podlega karze ograniczenia wolności do 1 miesiąca albo karze grzywny. Od 1 stycznia 2013 r. odpowiedzialności karnej podlega każdy kto uchyla się od obowiązku posiadania lub wymiany dowodu osobistego, zatrzymuje bez podstawy prawnej cudzy dowód osobisty, nie zwraca dowodu osobistego w razie utraty obywatelstwa polskiego. Kara za powyższe czyny będzie polegać na ograniczeniu wolności (już nie do okresu 1 miesiąca) albo karze grzywny (nawet do 5 tys. zł).
Na zakończenie przypomnimy, że posiadacz dowodu osobistego ma obowiązek wymienić dokument w razie utraty jego ważności. O wymianę należy wystąpić nie później niż 30 dni przed upływem jego terminu ważności. Zgodnie z treścią art. 40 ustawy, posiadacz dowodu osobistego ma obowiązek wymienić ten dokument także w razie zmiany danych, które zamieszcza się w dowodzie osobistym; uszkodzenia dowodu osobistego lub zaistnienia innej okoliczności utrudniającej ustalenie tożsamości osoby.
