Spis treści
Okna życia w Polsce
Okna życie to idea systemowej ochrony porzucanych dzieci. Znana była już w średniowieczu, kiedy to w powstałym z inicjatywy papieża Innocentego III szpitalu Ducha Świętego stworzono miejsce, gdzie matki bezpiecznie zostawiały noworodki, którymi nie mogły dalej się opiekować. Obecnie w Polsce działa kilkadziesiąt okien życia. Jednak ich status prawny wciąż pozostaje nieuregulowany.
Przestępstwo porzucenia dziecka
Zgodnie z art. 210 § 1 Kodeksu karnego, kto wbrew obowiązkowi troszczenia się o małoletniego poniżej lat 15 porzuca go, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Z porzuceniem mamy więc do czynienia, gdy matka podejmuje działanie polegające na opuszczeniu dziecka połączone z zaprzestaniem troszczenia się o niego, bez zapewnienia opieki ze strony innych osób.
Zostawienie dziecka w oknie życia a przestępstwo porzucenia
Odnosząc się do treści art. 210 Kodeksu karnego należy podkreślić, że matka pozostawiająca dziecko w oknie życia nie popełnia przestępstwa. Aby uznać dany czyn za porzucenie, konieczne jest jednoczesne wystąpienie dwóch elementów, a mianowicie: opuszczenia osoby wymagającej opieki oraz – co bardzo istotne – uniemożliwienia innym jej wsparcia (pomocy). Opuszczenie danej osoby w warunkach przejęcia opieki nad nią przez inne osoby nie stanowi przestępstwa porzucenia. Tymczasem okna życia stanowią specjalnie przygotowane miejsca, umożliwiające matkom, które nie mogą lub nie chcą opiekować się dzieckiem, anonimowe i bezpieczne pozostawienie go w nim. Okna życia otwierane są z zewnątrz, są też ogrzewane i odpowiednio wentylowane. Umieszczenie w nim dziecka od razu uruchamia sygnalizację alarmującą dyskretnie opiekunki, którymi zazwyczaj są siostry zakonne. Noworodek, aż do czasu przyjazdu karetki, umieszczane jest następnie w inkubatorze. Tym samym pozostawienie dziecka w oknie życie nie jest działaniem przestępnym. Matka nie porzuca noworodka w sposób uniemożliwiający zapewnienie opieki ze strony innych osób. Pozostawienie dziecka w oknie życie „uruchamia” procedurę nadania tożsamości oraz procedurę adopcyjną, dzięki czemu dzieci z okna prędko trafiają do adopcji.
Zalecenia określające sposób postępowania w przypadkach pozostawienia noworodka w oknach życia
Niestety brak regulacji prawnych dotyczących okien życia sprawił, że matki decydujące się na tak dramatyczny krok, jak pozostawienie tam dziecka, narażone były na prokuratorski zarzut porzucenia. Ministerstwo Sprawiedliwości zdecydowało się jednak wydać zalecenia, mające ukrócić tę absurdalną praktykę. Wśród nich najważniejsze jest przyjęcie, że pozostawienie noworodka w „oknie życia” nie jest przestępstwem porzucenia, a w razie otrzymania zawiadomienia o pozostawieniu noworodka w „oknie życia”, z którego nie wynika, że na szkodę dziecka popełnione zostało jakiekolwiek przestępstwo, należy odmówić wszczęcia dochodzenia. W takim przypadku informację o pozostawieniu dziecka w „oknie życia” prokurator powinien przekazać właściwemu sądowi opiekuńczemu. Dopiero gdy uzyskane przez prokuratora informacje uprawdopodabniają popełnienie na szkodę dziecka przestępstwa, w szczególności z użyciem przemocy, należy niezwłocznie zainicjować postępowanie sprawdzające, a w przypadku ich potwierdzenia – wszcząć postępowanie przygotowawcze oraz – w razie potrzeby – podjąć działania zmierzające do ustalenia tożsamości dziecka i jego rodziców.Prokurator powinien też rozważyć zgłoszenie udziału, a w razie jego zgłoszenia – aktywnie uczestniczyć w postępowaniu związanym z uregulowaniem sytuacji prawnej noworodka pozostawionego w „oknie życia”, jeżeli sąd opiekuńczy, uznając jego udział za potrzebny, zawiadomi go o tym.
Podstawa prawna:
Art. 210 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (t.j. Dz. U. z 2019 r., poz. 1950 ze zm.).
Źródło:
Oficjalna strona Ministerstwa Sprawiedliwości.
