Sytuacja taka ulega modyfikacji, jeśli obywatelstwo drugiego rodzica jest wiadome i jasno określone. Dziecko takich rodziców nabywa obywatelstwo polskie przez urodzenie, jednakże sami rodzice mogą ten stan zmienić, jeśli w terminie trzech miesięcy od dnia jego urodzenia złożą zgodne (ważny wymóg!) oświadczenie przed właściwym organem, wybierając dla niego obywatelstwo państwa obcego, którego obywatelem jest drugie z rodziców. Należy pamiętać o tym, że oświadczenie jest skuteczne, jeśli według prawa tego państwa dziecko nabywa jego obywatelstwo. Jeżeli rodzice nie mogą dojść do porozumienia w tej kwestii, każde z nich z osobna może w ciągu tego samego okresu czasu o rozstrzygnięcie do sądu. W tym trybie przewidziane są też pewne uprawnienia dla samego dziecka, o ile nabyło według niego obywatelstwo obcego państwa. Może ono po ukończeniu szesnastego roku życia (ale przed upływem sześciu miesięcy od dnia osiągnięcia pełnoletności!) złożyć przed odpowiednim organem (tj. wojewodą w stosunku do osób zamieszkałych w Polsce lub konsulem RP w stosunku do osób zamieszkałych za granicą) oświadczenie o chęci nabycia obywatelstwa polskiego, a organ ten wyda decyzję o przyjęciu takiego oświadczenia.
Do wszystkich wymienionych wyżej trybów stosuje się wszelkie zmiany w obywatelstwie któregokolwiek z rodziców (lubo obojga), jeżeli nastąpiły przed upływem roku od dnia urodzenia się dziecka. Podobnie sprawa ma się z obywatelstwem przy ustalaniu osoby ojca w przypadku powództwa o zaprzeczenie ojcostwa lub unieważnienie uznania, z tą modyfikacją, że tutaj zmiany dotyczą obywatelstwa dziecka aż do czasu uzyskania przez dziecko pełnoletności (ale po ukończeniu szesnastu lat, zmiana obywatelstwa wymaga już jego zgody).
Zupełnie pomocniczo stosuje się tzw. prawo ziemi, polegające na przyznaniu dziecku urodzonemu lub znalezionemu na terytorium Polski, jeśli oboje rodzice takiego dziecko są nieznani, ich obywatelstwo jest nieokreślone, lub go nie posiadają. Polski ustawodawca przewidział również poza urodzeniem inne sposoby nabycia obywatelstwa polskiego. Jednym z nich jest reintegracja, czyli odzyskanie poprzedniego obywatelstwa. Dotyczy to osób, które utraciły obywatelstwo polskie przez nabycie obywatelstwa obcego państwa wskutek małżeństwa z obcokrajowcem lub w związku z zawarciem takiego małżeństwa. Dla odzyskania obywatelstwa polskiego konieczne jest 0 po jego ustaniu lub unieważnieniu – złożenia odpowiedniego oświadczenia przed odpowiednim organem, który wydaje decyzję o przyjęciu oświadczenia. Organ ten ma prawo – przy tak złożonym oświadczeniu – żądać dowodu utraty lub zwolnienia z obcego obywatelstwa.
W polskim ustawodawstwie dopuszcza się również możliwość nadania obywatelstwa (jeden ze sposobów naturalizacji). Nastąpić ona może tylko na wniosek zainteresowanego. Osoba taka musi:
-
zamieszkiwać w Polsce na podstawie zezwolenia na osiedlenie się
-
zamieszkiwać na podstawie zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich
-
zamieszkiwać na podstawie zezwolenia na pobyt
Zamieszkiwanie takie musi trwać co najmniej dwa lata. Jeśli cudzoziemiec nie spełnia tych warunków, mimo to można mu nadać polskie obywatelstwo, o ile sytuacja taka kwalifikuje się jako przypadek szczególny. Brak uszczegółowienia tego pojęcia lub chociażby przykładowego wyliczenia. Życie jednak pokazuje, że stosunkowo często korzystają z tego przywileju sportowcy. Organ ma prawo żądać dowodu utraty lub zwolnienia z obywatelstwa obcego. Jeśli cudzoziemcami są rodzice, a pod ich władzą pozostają dzieci, one również zyskują obywatelstwo polskie (jednak po ukończeniu szesnastego roku życia muszą wyrazić na to zgodę) Jeśli jednak obywatelstwo nadano tylko jednemu z rodziców, rozciąga się ono na dzieci, o ile:
-
pozostają one wyłącznie pod jego władzą rodzicielską
-
drugie z rodziców jest obywatelem polskim
-
drugie z rodziców wyraziło zgodę przed właściwymi organem na nabycie przez dziecko obywatelstwa polskiego
Obywatelstwo polskie może być nadane również bezpośredni samym dzieciom. Konieczne jest tu jednak zadośćuczynienie prawnym wymogom państwa obcego i zgoda opiekuna wyrażona w formie odpowiedniego oświadczenia. Nie ma natomiast związania naturalizacji dzieci z naturalizacją osób je przysposabiających lub sprawujących nad nimi kuratelę.
Nadania obywatelstwa przewiduje tryb uproszczony, przysługujący cudzoziemcowi, który spełnia warunki zamieszkiwania a jednocześnie od co najmniej trzech lat pozostaje w związku małżeńskim z osobą osiadającą obywatelstwo polskie. Cudzoziemiec ma prawo w taki wypadku złożyć przed właściwym miejscowo wojewodą stosowne oświadczenie w terminie sześciu miesięcy od dnia uzyskania zezwolenia na osiedlenie się lub trzech lat i sześciu miesięcy od dnia zawarcia związku małżeńskiego. Organ może żądać dowodu utraty lub zwolnienia z obywatelstwa obcego. Nieskuteczne jest złożenie woli przez małżonka-obywatela polskiego w imieniu małżonka-obcokrajowca.
Drugim sposobem naturalizacji jest uznanie za obywatela i dotyczy ono tylko bezpaństwowców. Następuje tylko na wniosek zainteresowanego. Osoba taka musi zamieszkiwać w Polsce na podstawie zezwolenia na osiedlenie się lub zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich co najmniej 5 lat. W tej sytuacji nie występują żadne „szczególne przypadki”. Nabycie obywatelstwa przez dzieci przebiega w sposób identyczny z tym zastrzeżeniem, że muszą one zamieszkiwać w Polsce. O uznaniu za obywatela decyduje wojewoda w formie decyzji administracyjnej. Może on takiego uznania odmówić ze względu na np. nieterminowe wywiązywanie się obowiązków publicznych lub uczestnictwa w grupach przestępczych. Odmowa uznania nie pociąga za sobą jednak żadnych skutków prawnych (choć naturalnie można ją zaskarżyć), gdyż nic nie stoi na przeszkodzie, aby ubiegać się ponownie o uznanie za obywatela polskiego.
Na koniec należy wspomnieć o tym, że polskie prawo przewiduje również nabycie obywatelstwa polskiego przez repatriantów. Termin „repatriant” jest zdefiniowany ustawowo i oznacza osobę polskiego pochodzenia, która przybyła do Polski na podstawie wizy wjazdowej w celu repatriacji z zamiarem osiedlenia się na stałe. Osoba taka nabywa obywatelstwo polskie z mocy prawa z dniem przekroczenia polskiej granicy. W drodze repatriacji obywatelem polskim może również zostać małoletni pozostający pod władzą rodzicielską repatrianta. Jeśli repatriantem jest tylko jedno z rodziców, małoletni nabywa obywatelstwo polskie jedynie za zgodą drugiego z rodziców, wyrażoną w oświadczeniu złożonym przed konsulem (ale w wypadku ukończenia przez małoletniego szesnastego roku życia, wymagana jest jego zgoda). Repatriacja może tyczyć się również bezpośrednio małoletniego i w takim wypadku nabywa on obywatelstwo polskie, jeśli dokona jej za zgodą opiekuna wyrażoną w oświadczeniu złożonym przed konsulem. Ustawa przewiduje instytucję uznania za repatrianta (organem właściwym jest tutaj wojewoda). Osoba taka nabywa obywatelstwo polskie z dniem, w którym decyzja o uznaniu za repatrianta staje się ostateczna. Co do kwestii obywatelstwa uzyskanego na podstawie wcześniejszych przepisów o repatriacji, jak najbardziej zachowuje ono swą ważność.
Jarosław Witkowski
