Składki na ubezpieczenie społeczne (rentowa, emerytalna, chorobowa, wypadkowa) są opłacane z tytułu wykonywania pracy na podstawie jakiejkolwiek umowy o pracę. Dotyczy to także umów zlecenia, choć te w niektórych przypadkach mogą być zwolnione z obowiązku składkowego – np. gdy zleceniobiorcą jest student do ukończenia 26 roku życia. Składki nie dotyczą umów o dzieło, przynajmniej w szerokim aspekcie. Obowiązek oskładkowania umowy o dzieło pojawia się tak naprawdę w przypadku, gdy umowa o dzieło jest zawarta z własnym pracodawcą, lub na podstawie tej umowy wykonuje pracę na rzecz własnego pracodawcy (chodzi o sytuację, w której istnieje umowa o pracę, a umowa o dzieło jest dodatkowym zobowiązaniem) – podlega wówczas obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i chorobowemu zarówno z tytułu umowy o pracę, jak i z umowy o dzieło. W praktyce jednak niewielu przedsiębiorców decyduje się na tego typu rozwiązanie, są to bowiem dla nich dodatkowe koszty utrzymania pracownika.
Zgodnie z licznymi zapowiedziami polskiego rządu, umowy śmieciowe (umowy o dzieło oraz umowy zlecenia) mają już niedługo przybrać nowy kształt. Ich obowiązywanie byłoby zbliżone do umów o pracę, ze wszystkimi tego konsekwencjami. Warto w tym miejscu dodać, że umowy zlecenia nie zawsze muszą podlegać ubezpieczeniom społecznym, a przynajmniej nie wszystkim – w tej kwestii zazwyczaj decyzję podejmują wspólnie zleceniodawca oraz zleceniobiorca. Umowy tego typu są w praktyce dużo korzystniejsze dla dwóch stron stosunku prawnego – przynajmniej jeśli chodzi o kwestię finansową. Mniejsze oskładkowanie lub brak takiego obowiązku pozwala zleceniodawcy na zaoszczędzenie znacznych kosztów, co jednocześnie przekłada się na korzyść pieniężną na zleceniobiorcy. Pieniądze zamiast trafić do ZUS, idą w ręce zleceniobiorcy. Minusem umów cywilnoprawnych jest jednak to, że wykonujący określone w umowie świadczenie nie mogą korzystać z przywilejów pracowniczych – urlopów, czy płatnych nadgodzin. W przypadku umowy o dzieło i nieoskładkowanej umowy zlecenia, wykonywana praca nie będzie miała wpływu na naszą przyszłą emeryturę.
Pomysł rządu na ten ostatni rzekomy kłopot zleceniobiorców jest jeden – obowiązkowe składki emerytalne. Wg założeń na początku miałaby obowiązywać tylko jedna składka emerytalna w wysokości 19,52%. Dodatkowo będzie płacona tylko wtedy, gdy umowa o dzieło jest jedynym źródłem zarobkowania danej osoby. Tym samym świadczenie innej pracy na podstawie umowy o pracę, czy umowy zlecenia (oskładkowanej) nie rodziłoby obowiązku płacenia składki emerytalnej od dodatkowej umowy – umowy o dzieło.
Tak naprawdę powyższe informacje stanowią na chwilę obecną luźne dywagacje polskiego rządu. Nikt nie wie kiedy i czy w ogóle proponowane zmiany wejdą do naszego systemu prawnego. Aby uniknąć zamieszania, takiego jak w przypadku sprawy środków zgromadzonych w OFE i ZUS oraz ich migracji, przeprowadzane są obecnie wstępne konsultacje ze środowiskiem pracodawców jak i pracowników. Zdania, co do oskładkowania umów o dzieło są podzielone – rząd nie będzie miał zatem łatwej drogi przy ewentualnym wprowadzaniu nowych przepisów w zakresie ubezpieczeń społecznych.
