Zmiana, która polega na wprowadzeniu ogólnego nadzoru prowadzi do ustanowienia zbyt daleko idącej ingerencji w sferę samorządu zawodowego adwokatów. Art. 3 ust. 2 ustawy – Prawo o adwokaturze, nie reguluje szczegółowo trybu, zasad i form sprawowania tego nadzoru. Prowadzi to do wniosku, ze Minister Sprawiedliwości sprawuje nadzór wedle własnego uznania i w zakresie, jaki uzna za stosowny. Jest to sprzeczne z konstytucyjnymi zasadami proporcjonalności i legalności.
Dodany art. 13a ustawy – Prawo o adwokaturze nakłada na organy adwokatury obowiązek przesyłania Ministrowi Sprawiedliwości odpisu każdej uchwały w terminie 21 dni od daty jej podjęcia. Zdaniem wnioskodawcy, nie ma żadnego uzasadnienia do nakładania tego rodzaju obowiązku. Kwestionowany przepis jest rodzajem dążenia do uzyskiwania przez organy państwa wiedzy o wszystkich zjawiskach społecznych w państwie, niezależnie od rzeczywistej potrzeby posiadania takich informacji – podkreśla wnioskodawca. Ingerencja Ministra Sprawiedliwości w postępowanie dyscyplinarne, zgodnie z art. 90 ust. 2 oraz art. 95c pkt 1 ustawy – Prawo o adwokaturze, w opinii wnioskodawcy, odbywa się kosztem uprawnień organów samorządu zawodowego. Przyjęty model postępowania dyscyplinarnego pozostawia je w rękach samorządu zawodowego. Ponadto model przyjęty w zaskarżonej regulacji prowadzi do sytuacji, w której organy dyscyplinarne i Minister Sprawiedliwości mają możliwość jednoczesnego podejmowania decyzji. Minister Sprawiedliwości otrzymał uprawnienie polecenia wszczęcia postępowania przed sądem dyscyplinarnym bez uprzedniego przeprowadzenia dochodzenia. Zdaniem wnioskodawcy jest to niezgodne z konstytucyjnym prawem do obrony.
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że:
– art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. – Prawo o adwokaturze jest zgodny z art. 2, art. 7 i art. 17 ust. 1 konstytucji.
– art. 13a powyższej ustawy jest zgodny z art. 2 i art. 17 ust. 1 konstytucji.
– art. 90 ust. 2 powyższej ustawy, w części obejmującej zwrot "albo postępowania przed sądem dyscyplinarnym", oraz art. 95c pkt 1 powyższej ustawy w części obejmującej zwrot "z zastrzeżeniem art. 90 ust. 2", są niezgodne z art. 42 ust. 2 konstytucji oraz nie są niezgodne z art. 17 ust. 1 konstytucji.
W pozostałym zakresie Trybunał umorzył postępowanie ze względu na niedopuszczalność wydania wyroku.
Naczelna Rada Adwokacka zakwestionowała konstytucyjność czterech przepisów ustawy Prawo o adwokaturze dodanych do tej ustawy 9 czerwca 2007 r. przez ustawę z 29 marca 2007 r. o zmianie ustawy – Prawo o adwokaturze i niektórych innych ustaw. Art. 3 ust. 2 prawa o adwokaturze stanowi, że Minister Sprawiedliwości sprawuje nadzór nad działalnością samorządu w zakresie i formach określonych ustawą. Przepis ten nie przyznaje Ministrowi Sprawiedliwości kompetencji nadzorczych. Stwierdza on jedynie, że już istniejące mogą być realizowane w zakresie i formach określonych ustawą. Równocześnie uniemożliwia temu organowi sprawowanie nadzoru nad samorządem zawodowym adwokatów wedle własnego uznania. Przepis nie narusza zasady praworządności. Art. 3 ust. 2 prawa o adwokaturze w zakresie form i trybu sprawowania nadzoru nad działalnością adwokatury odsyła do regulacji ustawowych. Nie daje podstaw do sprawowania nadzoru ustawowo niedookreślonego, stąd jest zgodny z art. 2 konstytucji. Przepis nie uprawnia Ministra Sprawiedliwości do przejmowania zadań samorządu zawodowego adwokatów, w szczególności sprawowania pieczy nad należytym wykonywaniem zawodu adwokata. Stąd też brak podstaw do stwierdzenia jego niezgodności z art. 17 ust. 1 konstytucji. Wnioskodawca jako wzorzec kontroli art. 3 ust. 2 Prawa o adwokaturze wskazywał również zasadę pomocniczości. Zarzutu tego w wystarczający sposób nie uzasadnił, co spowodowało konieczność umorzenie postępowania w tym zakresie.
W myśl art. 13a prawa o adwokaturze organy adwokatury oraz organy izb adwokackich przesyłają Ministrowi Sprawiedliwości odpis każdej uchwały w terminie 21 dni od daty jej podjęcia. Trybunał stwierdził zgodność tego przepisu z art. 17 ust. 1 konstytucji. Obowiązek przesyłania Ministrowi odpisów uchwał korporacyjnych nie stanowi niedopuszczalnej ingerencji w działalność samorządu adwokackiego. Uprawnienie do zaskarżenia do Sądu Najwyższego tego typu uchwał wynika z art. 14 ust. 1 prawa o adwokaturze, którego konstytucyjności wnioskodawca nie kwestionuje. Brak wystarczającego uzasadnienia zarzutu niezgodności art. 13a Prawa o adwokaturze z zasadą pomocniczości spowodował umorzenie postępowania w tym zakresie.
Zakwestionowany art. 90 ust. 2 prawa o adwokaturze stanowi, że Minister Sprawiedliwości może polecić wszczęcie dochodzenia albo postępowania przed sądem dyscyplinarnym przeciwko adwokatowi lub aplikantowi adwokackiemu. Odwołanie do tego przepisu znajduje się w treści art. 95c pkt 1 Prawa o adwokaturze, zgodnie z którym postępowanie dyscyplinarne obejmuje m.in. dochodzenie, z zastrzeżeniem art. 90 ust. 2. Regulacja ta przyznaje Ministrowi Sprawiedliwości możliwość wydania polecenia wszczęcia postępowania przed sądem dyscyplinarnym z pominięciem dochodzenia lub niezależnie od jego wyniku. Zdaniem Trybunału taka regulacja prawna narusza art. 42 ust. 2 konstytucji. Dochodzenie ma na celu stwierdzenie, czy zachodzą podstawy do wniesienia do sądu dyscyplinarnego wniosku o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego. Na tym etapie postępowania obwiniony ma prawo do ustanowienia obrońcy, może również zapoznać się z aktami sprawy i składać wnioski dowodowe. Pominięcie etapu dochodzenia narusza przysługujące obwinionemu prawo do obrony. Pozbawia go bowiem możliwości wykazania niezasadności wszczęcia postępowania przed sądem dyscyplinarnym. Tym samym regulacja ta jest sprzeczna z art. 42 ust. 2 konstytucji. Wnioskodawca zarzucał również, że art. 90 ust. 2 i art. 95c pkt 1 prawa o adwokaturze są niezgodne z art. 17 ust. 1 konstytucji. Zdaniem Trybunału jest to nieadekwatny wzorzec dla kontroli przepisów, które nie dotyczą istoty i zadań samorządu adwokackiego.
Z dniem wejścia w życie wyroku TK z treści art. 90 ust. 2 prawa o adwokaturze zostanie usunięty zwrot "albo postępowania przed sądem dyscyplinarnym", zaś z treści art. 95 c pkt 1 prawa o adwokaturze – zwrot "z zastrzeżeniem art. 90 ust. 2". Oznacza to, że Minister Sprawiedliwości będzie mógł polecić rzecznikowi dyscyplinarnemu wszczęcie dochodzenia, ale nie będzie mógł polecić wszczęcia postępowania przed sądem dyscyplinarnym z pominięciem etapu dochodzenia lub niezależnie od jego wyniku.
