Spis treści
Główne zmiany, jakie wprowadza nowa ustawa
Decyzją Izby w dniu 28 listopada 2014 roku została przyjęta ustawa – Prawo o aktach stanu cywilnego. Jest to kompleksowa regulacja, która zastąpi rozwiązania przyjęte w 1986 r. Konieczność ich modyfikacji wynika ze zmian społeczno-prawnych oraz postępu technologicznego. Uchwalone przepisy mają umożliwić szybsze i prostsze załatwianie spraw w urzędach stanu cywilnego. Najważniejszą zmianą jest elektroniczna rejestracja aktów stanu cywilnego: aktów urodzeń, małżeństw i zgonów. Rozwiązanie to ma umożliwić wydawanie obywatelom papierowych odpisów aktów stanu cywilnego w dowolnym USC. Możliwe będzie ponadto uzyskanie odpisu w formie elektronicznej. Ustawa liberalizuje zasady zawierania małżeństw poza urzędem stanu cywilnego. Będzie to możliwe pod warunkiem, że miejsce ślubu umożliwi zachowanie uroczystej formy oraz zapewni bezpieczeństwo uczestników. Możliwość ta będzie wiązała się z dodatkową opłatą. W przypadku zawierania małżeństwa poza USC z powodu szczególnych okoliczności (np. w razie zagrożenia życia lub podczas pozbawienia wolności), spisanie takiego aktu nie będzie dodatkowo płatne. Ponadto ustawa m.in. wyodrębnia tzw. rejestr uznań, który będzie obejmował oświadczenia konieczne do uznania ojcostwa. Teraz ustawa trafi do podpisu prezydenta, co jednak zdaje się być tylko formalnością.
Szczegółowe omówienie „najciekawszych” zmian
Jak już wyżej zaznaczono, nowa ustawa stanowi kompleksową regulacje, w związku z tym nie sposób w poniższym artykule omówić wszystkich zmian, jakie ona wprowadza. My jednak skupimy się na tych najważniejszych i najciekawszych z punktu widzenia nas – przeciętnych zjadaczy chleba.
Dziecku można będzie nadać imię obce niezależnie od obywatelstwa i narodowości rodziców!
Przepis art. 58 ustawy reguluje zasady związane z wyborem imienia (imion)dla dziecka. Podobnie do dotychczasowych rozwiązań, nie będzie można zamieszczać w akcie urodzenia więcej niż dwóch imion dziecka, imienia ośmieszającego, nieprzyzwoitego czy zdrobniałego. Prawo wyboru imienia (imion) dla dziecka jest niewątpliwie atrybutem władzy rodzicielskiej, niemniej zniesienie zakazu nadawania dziecku imienia zdrobniałego, w naturalny sposób nacechowanego pieszczotliwością, mogłoby okazać się krzywdzące dla dziecka, choć nie byłoby w swej istocie imieniem ośmieszającym, czy nieprzyzwoitym. Dlatego też jedyną, istotną nowością jest wprowadzenie możliwości wybierania obcych imion dla dziecka niezależnie od obywatelstwa i narodowości rodziców, czy też takiego imienia, które nie wskazuje na płeć dziecka, ale jest powszechnie przypisane do danej płci. W przypadku gdy imiona nie spełniają powyższych kryteriów, kierownik stanu cywilnego ma prawo odmówić przyjęcia oświadczeń o wyborze imienia lub imion dziecka i dokonać wyboru jednego imienia z urzędu, w formie decyzji administracyjnej, której z mocy będzie podlegać natychmiastowej wykonalności. Informacja o wybranym z urzędu imieniu znajdzie odzwierciedlenie w akcie urodzenia w formie adnotacji dokonanej jednocześnie przy sporządzaniu aktu, przy czym za odejściem od dołączania w takiej sytuacji wzmianki dodatkowej do aktu przemawiają względy ergonomiki postępowania kierownika urzędu stanu cywilnego, związane z zasilaniem rejestru PESEL.
Zgłaszanie urodzenia
W celu wyeliminowania wynikającej z obowiązujących przepisów dwutorowości zgłaszania urodzenia, regulacje ustawy porządkują katalog podmiotów dokonujących zgłoszenia urodzenia. Racjonalizacja katalogu osób zgłaszających urodzenie obejmuje odstąpienie od obowiązku zgłoszeniowego osób obecnych przy porodzie, lekarzy, położnych oraz zakładów opieki zdrowotnej, co jest de facto regulacją „martwą”. Obowiązek zgłoszenia urodzenia, związany z ustaleniem pochodzenia dziecka i nadaniem mu imienia, będzie zasadniczo spoczywał na matce lub ojcu dziecka posiadających pełną zdolność do czynności prawnych (art. 56 ustawy).
Zawarcie związku małżeńskiego poza urzędem stanu cywilnego
Chyba najważniejszą z wprowadzanych zmian, z punktu widzenia osób chcących zawrzeć małżeństwo przed kierownikiem USC, jest możliwość złożenia oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński poza siedzibą urzędu stanu cywilnego.
W ustawie zliberalizowano zasady zawierania małżeństw przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego poza urzędem stanu cywilnego (art. 84 ust. 4 i 5 ustawy). Obecnie zawieranie małżeństw poza urzędem stanu cywilnego warunkuje jedynie zaistnienie „uzasadnionych przyczyn”. Modyfikacja prawa w tym zakresie jest podyktowana zmianami obyczajowymi. Nupturienci, dla podkreślenia wyjątkowości momentu zawarcia małżeństwa, coraz częściej decydują się na składanie oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński w niecodziennej scenerii. Po wejściu w życie ustawy dopuszczalnym miejscem zawarcia małżeństwa, poza urzędem stanu cywilnego, będzie inne miejsce znajdujące się na terytorium gminy, w okręgu której jest właściwy dany kierownik urzędu stanu cywilnego. Okoliczności zawarcia ślubu poza urzędem, poprzedzone zawsze wnioskiem nupturienta, mogą wynikać z faktycznej sytuacji osób zamierzających zawrzeć związek małżeński (pobyt w szpitalu, zakładzie karnym itp.) lub też mogą być poparte innymi okolicznościami niż wskazane wyżej szczególne przypadki. Kierownik urzędu stanu cywilnego odmówi przyjęcia oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński, jeśli nie będzie mógł ich przyjąć w terminie wskazanym przez osoby zamierzające zawrzeć małżeństwo lub proponowane miejsce zawarcia małżeństwa nie zapewni zachowania uroczystej formy. Dzisiejszą decyzję o odmowie przyjęcia oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński poza urzędem stanu cywilnego zastąpi pismo kierownika urzędu stanu cywilnego, powiadamiające osoby zamierzające wstąpić w związek małżeński o niemożności przyjęcia oświadczeń we wskazanym przez te osoby terminie lub miejscu.
Wprowadzając uprawnienie dla przyszłych małżonków do złożenia oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński poza urzędem stanu cywilnego, ustawodawca przewidział w art. 84 ust. 8 ustawy maksymalną wysokość opłaty dodatkowej, którą osoby te będą obowiązane uiścić w celu pokrycia kosztów udziału kierownika urzędu stanu cywilnego w tej czynności. Przedmiotowa opłata będzie stanowiła dochód gminy, dlatego też na realizację tej czynności nie będzie przyznawana dotacja celowa z budżetu państwa. Ustalając maksymalną opłatę za tę czynność, przyjęto, że na jej wysokość będą składały się koszty:
- związane z zakupem średnio dwa razy w roku uroczystego stroju (np. togi, garnituru) dla kierownika urzędu stanu cywilnego,
- dwukrotnego dojazdu kierownika urzędu stanu cywilnego do miejsca ceremonii, w celu sprawdzenia czy miejsce spełnia kryteria określone ustawą, przyjęcia oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński poza urzędem stanu cywilnego,
- dodatkowego wynagrodzenia związanego z koniecznością zatrudnienia kolejnego kierownika urzędu stanu cywilnego lub jego zastępcy, aby zapewnić ciągłość pracy w urzędach stanu cywilnego,
- zakupu i konserwacji dodatkowych akcesoriów (np. łańcucha noszonego przez kierownika podczas przyjmowania oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński, czy patery na obrączki).
Oszacowanie tych kosztów pokazało, że maksymalna wysokość opłaty za ślub poza urzędem stanu cywilnego nie powinna być wyższa niż 50% przeciętnego wynagrodzenia za pracę w gospodarce narodowej, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 20 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U.z 2013 r. poz. 1440, z późn. zm.), wynoszącego obecnie 3 650,06 złotych.
Źródło:
Powyższy artykuł sporządzono w oparciu o uzasadnienie do projektu ustawy – Prawo o aktach stanu cywilnego.
