Zawarcie związku małżeńskiego wiąże się nie tylko z prawami małżonków, ale także z pewnymi obowiązkami. Jednym z nich jest przyczynianie się do zaspokojenia potrzeb rodziny. Art. 27 KRiO stanowi bowiem, że oboje małżonkowie obowiązani są, każdy według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli. Zadośćuczynienie temu obowiązkowi może polegać także, w całości lub w części, na osobistych staraniach o wychowanie dzieci i na pracy we wspólnym gospodarstwie domowym. W praktyce powyższy obowiązek jest realizowany poprzez właściwe zarządzanie domowym budżetem, tak aby pozyskane środki finansowe wystarczyły na utrzymanie siebie oraz swoich najbliższych. Niekiedy jednak zdarza się, że pensja uzyskiwana przez jednego z małżonków jest przeznaczana wyłącznie na zaspokojenie jego osobistych potrzeb, przy całkowitym wykluczeniu pozostałych członków rodziny. Problem pojawia się wtedy, gdy zarabiający małżonek nie widzi, że potrzeby jego rodziny nie są w ogóle zaspokajane.
Wynagrodzenie za pracę jest oczywiście należne temu, kto je uzyskał. Z drugiej jednak strony nie może być przyzwolenia na sytuację, w której zarabiający jest jedynym żywicielem rodziny i trwoni całą swoją pensję. Polski system prawny walcząc z tego typu zachowaniami został wyposażony w instytucję, dzięki której małżonek niezaspokajający potrzeb własnej rodziny może zostać przymuszony do oddania swoich zarobków swoim najbliższym. Zgodnie z treścią art. 28 KRiO, jeżeli jeden z małżonków pozostających we wspólnym pożyciu nie spełnia ciążącego na nim obowiązku przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny, sąd może nakazać, ażeby wynagrodzenie za pracę albo inne należności przypadające temu małżonkowi były w całości lub w części wypłacane do rąk drugiego małżonka. Nakaz, o którym mowa w paragrafie poprzedzającym, zachowuje moc mimo ustania po jego wydaniu wspólnego pożycia małżonków. Sąd może jednak na wniosek każdego z małżonków nakaz ten zmienić albo uchylić. Sąd Najwyższy zaznaczył w uchwale z dnia 16 grudnia 1987 r. (sygn. akt III CZP 91/86), że małżonek może dochodzić zaspokajania potrzeb na zasadzie art. 27 KRiO zarówno wtedy, gdy rodzinę tworzą małżonkowie i dzieci będące na ich utrzymaniu, jak i wtedy, gdy w rodzinie dzieci takich nie ma. Rozstrzygnięcie o zaspokajaniu potrzeb rodziny następuje przez nakazanie wypłacania wynagrodzenia za pracę, które obejmuje zarówno płacę zasadniczą, jak i wszelkie dodatki, dopłaty i ekwiwalenty pieniężne, oraz rent, emerytur, a także wszelkich stałych i powtarzających się świadczeń albo innych należności. Pamiętajmy jednak, że żądanie wypłaty wynagrodzenia do rąk drugiego małżonka nie obejmuje należności nie mających charakteru dochodów zarabiającego małżonka, a w szczególności do kwoty przypadającej mu z tytułu odszkodowania za wywłaszczoną nieruchomość stanowiącą jego majątek odrębny.
Uzyskanie pensji naszego współmałżonka jest związane z koniecznością założenia sprawy sądowej. Zgodnie z regulacją art. 565 Kodeksu postępowania cywilnego, rozstrzygnięcie o istotnych sprawach rodziny w braku porozumienia małżonków, jak również udzielenie zezwolenia na dokonanie czynności, do której jest potrzebna zgoda drugiego małżonka lub której drugi małżonek sprzeciwił się, może nastąpić dopiero po umożliwieniu złożenia wyjaśnień małżonkowi wnioskodawcy, chyba że jego wysłuchanie nie jest możliwe lub celowe. To samo dotyczy nakazu sądu, aby wynagrodzenie za pracę albo inne należności przypadające jednemu małżonkowi były w całości lub w części wypłacane do rąk drugiego małżonka. Powyższa regulacja znajduje zastosowanie także przy rozstrzygnięciach o wyłączeniu odpowiedzialności małżonka za zobowiązania zaciągnięte przez drugiego z małżonków w sprawach wynikających z zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny, jak również do uchylenia postanowienia w tym przedmiocie. W praktyce osoba chcąca uzyskać dostęp do pieniędzy drugiego małżonka musi sporządzić wniosek o nakazanie wypłacania jednemu z małżonków wynagrodzenia za pracę drugiego z małżonków. Pismo to podlega stałej opłacie w wysokości 40 zł i powinno zostać skierowane do sądu rejonowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania wnioskodawcy. Pamiętajmy, aby we wniosku uzasadnić swoje stanowisko i wskazać drugiego małżonka jako uczestnika postępowania.
Na zakończenie jeszcze jedna ważna informacja – Wykonanie orzeczeń wydanych na podstawie art. 28 § 1 KRiO następuje bezpośrednio przez sąd. W razie wydania postanowienia nakazującego wypłatę wynagrodzenia za pracę lub innych należności przypadających jednemu małżonkowi do rąk drugiego małżonka, sąd przesyła odpis postanowienia pracodawcy lub dłużnikowi innej wierzytelności z wezwaniem, aby przypadające od nich wynagrodzenie za pracę lub inne należności wypłacali w całości albo w części wyłącznie do rąk drugiego małżonka np. na konto wskazane przez małżonka, do rąk którego ma trafiać pensja.
