Naruszono twoje prawa – napisz do Rzecznika Praw Obywatelskich

Wymagania wniosku

Wniosek kierowany do Rzecznika Praw Obywatelskich jest wolny od opłat. Wniosek taki nie wymaga także zachowania żadnej szczególnej formy, lecz powinien zawierać oznaczenie wnioskodawcy oraz osoby, której wolności i praw sprawa dotyczy, a także określać przedmiot sprawy. Wniosek taki oczywiście musi zostać sporządzony na piśmie a także zostać podpisany przez osobę, która wniosek taki sporządza.

Czynności związane z wnioskiem

Po wniesieniu wniosku do RPO, zapoznaniu się on z każdym skierowanym do niego wnioskiem, a następnie może:

1)     podjąć sprawę,

2)     poprzestać na wskazaniu wnioskodawcy przysługujących mu środków działania,

3)     przekazać sprawę według właściwości,

4)     nie podjąć sprawy

Każdorazowe rozpatrzenie przez RPO wniosku osoby skarżącej, czy ono wiąże się z podjęciem sprawy czy też z jej nie podejmowaniem, Rzecznik Praw Obywatelskich zawiadamia o tym wnioskodawcę i osobę, której sprawa dotyczy. Odmowa podjęcia sprawy przez Rzecznika Praw Obywatelskich nie podlega jakiemukolwiek zaskarżeniu, jednakże skarżący może w każdej chwili ponownie złożyć wniosek o zajęcie się sprawą. We wniosku takim można ponownie przytoczyć wcześniejsze argumenty jak również doprecyzować ten wniosek. Wnioskodawca może do wniosku załączyć także kopię dokumentów, które potwierdzają jego argumentację, jednakże wymogu takiego nie ma i wniosek nie musi zawierać dodatkowych materiałów. Przesłane do RPO kopie dokumentów nie podlegają zwrotowi, stąd nie należy przesyłać oryginałów dokumentów do RPO.

Zachowanie poufności danych skarżącego

Rzecznik co do zasady nie podejmuje działań na podstawie anonimów. Każdy wniosek kierowany do Rzecznika Praw Obywatelskich powinien zawierać dane skarżącego oraz osoby, na rzecz której skarżący występuje (jeżeli nie działa we własnym interesie). Zasadniczo RPO podejmując sprawę ujawnia dane osoby skarżącej, a także osoby, na rzecz której podejmuje działania. Rzecznik może jednak odmówić ujawnienia nazwiska i innych danych osobowych skarżącego, w tym także wobec organów władzy publicznej, jeżeli uzna to za niezbędne dla ochrony wolności, praw i interesów jednostki. Aby RPO zachował dane skarżącego tylko do swojej wiadomości, skarżący winien wskazać taki wniosek w skardze do Rzecznika, przy czym wniosek taki winien zostać umotywowany.

Podjęcie sprawy przez Rzecznika Praw Obywatelskich

Podejmując sprawę Rzecznik może:

1)     samodzielnie prowadzić postępowanie wyjaśniające,

2)     zwrócić się o zbadanie sprawy lub jej części do właściwych organów, w szczególności organów nadzoru, prokuratury, kontroli państwowej, zawodowej lub społecznej,

3)     zwrócić się do Sejmu o zlecenie Najwyższej Izbie Kontroli przeprowadzenia kontroli dla zbadania określonej sprawy lub jej części.

Samodzielne prowadzenie sprawy przez RPO

Jeżeli Rzecznik podejmie sprawę i samodzielnie będzie prowadzić postępowanie w danej sprawie, Rzecznik ma prawo:

1. zbadać, nawet bez uprzedzenia, każdą sprawę na miejscu,
2. żądać złożenia wyjaśnień, przedstawienia akt każdej sprawy prowadzonej przez naczelne i centralne organy administracji państwowej, organy administracji rządowej, organy organizacji spółdzielczych, społecznych, zawodowych i społeczno-zawodowych oraz organy jednostek organizacyjnych posiadających osobowość prawną, a także organy jednostek samorządu terytorialnego i samorządowych jednostek organizacyjnych,
3. żądać przedłożenia informacji o stanie sprawy prowadzonej przez sądy, a także prokuraturę i inne organy ścigania oraz żądać do wglądu w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich akt sądowych i prokuratorskich oraz akt innych organów ścigania po zakończeniu postępowania i zapadnięciu rozstrzygnięcia,
4. zlecać sporządzanie ekspertyz i opinii.

Po zbadaniu sprawy Rzecznik może:

1. wyjaśnić wnioskodawcy, że nie stwierdził naruszenia wolności i praw człowieka i obywatela,
2. skierować wystąpienie do organu, organizacji lub instytucji, w których działalności stwierdził naruszenie wolności i praw człowieka i obywatela; wystąpienie takie nie może naruszać niezawisłości sędziowskiej,
3. zwrócić się do organu nadrzędnego nad jednostką, o której mowa w pkt 2, z wnioskiem o zastosowanie środków przewidzianych w przepisach prawa,
4. żądać wszczęcia postępowania w sprawach cywilnych, jak również wziąć udział w każdym toczącym się już postępowaniu – na prawach przysługujących prokuratorowi,
5. żądać wszczęcia przez uprawnionego oskarżyciela postępowania przygotowawczego w sprawach o przestępstwa ścigane z urzędu,
6. zwrócić się o wszczęcie postępowania administracyjnego, wnosić skargi do sądu administracyjnego, a także uczestniczyć w tych postępowaniach – na prawach przysługujących prokuratorowi,
7. wystąpić z wnioskiem o ukaranie, a także o uchylenie prawomocnego rozstrzygnięcia w postępowaniu w sprawach o wykroczenia, na zasadach i w trybie określonych w odrębnych przepisach,
8. wnieść kasację lub rewizję nadzwyczajną od prawomocnego orzeczenia, na zasadach i w trybie określonych w odrębnych przepisach.

Należy zaznaczyć, że instytucja Rzecznika Praw Obywatelskich jest jedną z podstawowych instytucji ochrony prawnej, a działania RPO dotyczą zarówno spraw indywidualnych, jak również ochrony praw zbiorowych. Warto korzystać z instytucji kierowania skargi do RPO z uwagi na szerokie kompetencje Rzecznika oraz nieodpłatność postępowania.

Jarosław Olejarz