Zgodnie z art. 3 powyższego aktu prawnego, prace w szczególnych warunkach to prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku. Wykaz prac w szczególnych warunkach określa załącznik nr 1 do ustawy. Powyższe Czynniki ryzyka, są związane z następującymi rodzajami prac:
- w szczególnych warunkach determinowanych siłami natury:
– prace pod ziemią,
– prace na wodzie,
– prace pod wodą,
– prace w powietrzu;
- w szczególnych warunkach determinowanych procesami technologicznymi:
– prace w warunkach gorącego mikroklimatu – prace wykonywane w pomieszczeniach, w których wartość wskaźnika obciążenia termicznego WBGT wynosi 28 °C i powyżej, przy wartości tempa metabolizmu pracownika powyżej 130 W/m2,
– prace w warunkach zimnego mikroklimatu – prace wykonywane w pomieszczeniach o temperaturze powietrza poniżej 0 °C,
– bardzo ciężkie prace fizyczne – prace powodujące w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny u mężczyzn – powyżej 8.400 kJ, a u kobiet – powyżej 4.600 kJ,
– prace w warunkach podwyższonego ciśnienia atmosferycznego,
– ciężkie prace fizyczne związane z bardzo dużym obciążeniem statycznym wynikającym z konieczności pracy w wymuszonej, niezmiennej pozycji ciała; przy czym ciężkie prace fizyczne to prace powodujące w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny u mężczyzn – powyżej 6.300 kJ, a u kobiet – powyżej 4.200 kJ, a prace w wymuszonej pozycji ciała to prace wymagające znacznego pochylenia i (lub) skręcenia pleców przy jednoczesnym wywieraniu siły powyżej 10 kG dla mężczyzn i 5 kG dla kobiet (wg metody OWAS pozycja kategorii 4) przez co najmniej 50 % zmiany roboczej.
Obowiązek przekazania ZUS ZSWA wynika z art. 38 omawianej ustawy, zgodnie z którym płatnik składek przekazuje informację o pracowniku zawierającą jego:
- nazwisko i imię,
- datę urodzenia,
- numer PESEL, a w razie gdy pracownikowi nie nadano numeru PESEL – serię i numer dowodu osobistego lub paszportu,
- okres wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze,
- kod pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, o którym mowa w przepisach art. 33 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych
Pamiętajmy, że formularz ZUS ZSWA jest przekazywany do ZUS w takiej samej formie, jak w odniesieniu do pozostałych dokumentów ubezpieczeniowych składanych przez pracodawcę. Wzór formularza możemy odnaleźć w załączniku do rozporządzenia z dnia 23 października 2009 r. Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie określania wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, imiennych raportów miesięcznych i imiennych raportów miesięcznych korygujących, zgłoszeń płatnika, deklaracji rozliczeniowych i deklaracji rozliczeniowych korygujących, zgłoszeń danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze oraz innych dokumentów.
