Przez nieodpłatną pomoc prawną regulowaną przepisami projektowanej ustawy należy rozumieć poradę prawną – w tym również w razie potrzeby sporządzenie pisma procesowego lub innego pisma do sądu, organu administracji publicznej lub do innego podmiotu – bez udzielania pełnomocnictwa oraz zapewnienie reprezentacji osób fizycznych przed organami administracji publicznej przez profesjonalnych pełnomocników, w sprawach dotyczących praw lub interesów tych osób lub osób, które mają one prawo reprezentować jako przedstawiciele ustawowi. Natomiast pojęcie informacji prawnej definiuje się jako udzielenie osobie fizycznej informacji o treści obowiązującego prawa, o prawach i obowiązkach wynikających z obowiązujących regulacji prawnych, o instytucjach właściwych do załatwienia sprawy oraz trybie postępowania. W ramach informacji prawnej będą udzielane także wyjaśnienia o trybie i przesłankach przyznania podstawowej pomocy prawnej i rozszerzonej pomocy prawnej oraz pomocy prawnej przed sądami.
Udzielanie informacji prawnej nie będzie limitowane za pomocą jakiegokolwiek kryterium, a zatem dostęp do takiej informacji przysługiwać będzie wszystkim osobom fizycznym. Przyznawanie pomocy prawnej uzależnione będzie od kryterium dochodowego i majątkowego. Podstawowa pomoc prawna przyznawana będzie osobie, która uzyskuje dochód mniejszy od określonego w projektowanej ustawie w powiązaniu z dochodem przyjętym w art. 8 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej i nie ma majątku pozwalającego na pokrycie kosztów pomocy prawnej. Z kolei rozszerzona pomoc prawna przyznawana będzie osobie, która uzyskuje określoną w ustawie część dochodu uprawniającego do podstawowej pomocy prawnej i nie ma majątku pozwalającego na pokrycie kosztów pomocy prawnej. W kilku przypadkach nieodpłatna pomoc prawna nie będzie udzielana, w tym gdy: roszczenie lub obrona praw są oczywiście bezzasadne, okoliczności sprawy przytoczone przez wnioskodawcę wskazują na oczywistą bezzasadność podstawy wniosku w postępowaniu administracyjnym, pkoliczności sprawy przytoczone przez wnioskodawcę wskazują, że w sprawie cywilnej lub administracyjnej nie występuje konieczność załatwienia sprawy spornej lub nie zachodzi potrzeba ochrony interesu wnioskodawcy przez ewentualne wszczęcie postępowania nieprocesowego lub postępowania administracyjnego lub wnioskodawca składa wniosek o przyznanie pomocy prawnej oparty na tych samych okolicznościach, które były podstawą odmowy przyznania lub cofnięciu pomocy prawnej. Ponadto nieodpłatna pomoc prawna nie będzie udzielana w niektórych obszarach prawa lub sprawach, np. w sprawach karnych bądź w sprawach podatkowych, czy celnych i dewizowych.
Postępowanie o przyznanie nieodpłatnej pomocy prawnej wszczynane będzie na wniosek osoby zainteresowanej, składany za pośrednictwem podmiotu udzielającego pomocy prawnej do ośrodka pomocy prawnej właściwego ze względu na miejsce zamieszkania lub stałego pobytu wnioskodawcy. Opracowane zostaną urzędowe formularze wniosków. We wniosku będzie należało podać szczegółowe dane osobowe, zakres wnioskowanej pomocy oraz dokładne dane o sytuacji majątkowej i dochodach. Wnioskodawca będzie zobowiązany złożyć oświadczenie o prawdziwości danych zawartych we wniosku oraz o zapoznaniu się z pouczeniem o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia. Do wniosku należało będzie załączyć zaświadczenie o dochodzie podlegającym opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Zaświadczenie takie zobowiązany będzie wydać wnioskodawcy urząd skarbowy.
Przyznanie pomocy prawnej dokonane będzie w formie potwierdzenia przesłanego drogą elektroniczną przez ośrodek pomocy prawnej do podmiotu, który zweryfikował wstępnie wniosek o udzielenie pomocy prawnej. W okresie oczekiwania na przesłanie potwierdzenia nie będzie wyłączona możliwość udzielenia pomocy prawnej, jednak potencjalny beneficjent, w razie ostatecznej odmowy przyznania pomocy, będzie musiał zapłacić temu, kto tej pomocy mu udzielił, z tym, że wynagrodzenie będzie ustalone w takiej wysokości w jakiej zapłacone byłoby ze środków publicznych. O powyższym potencjalny beneficjent będzie musiał być pouczony i będzie musiał wyrazić na piśmie zgodę na wcześniejsze udzielenie pomocy prawnej.
Odmowa przyznania nieodpłatnej pomocy prawnej oraz cofnięcie pomocy już przyznanej następować będzie w drodze decyzji administracyjnej, którą będzie można zaskarżyć do wojewódzkiego sądu administracyjnego, w terminie 7 dni od daty jej doręczenia. Rozpoznanie skargi przez wojewódzki sąd administracyjny nastąpić ma w trybie postępowania uproszczonego. Termin na załatwienie skargi będzie wynosić: 30 dni – w przypadku skargi na odmowę przyznania podstawowej pomocy prawnej oraz 14 dni – w przypadku odmowy przyznania rozszerzonej pomocy prawnej. Przyznaną pomoc prawną będzie można cofnąć, jeżeli okaże się, że okoliczności, na podstawie, których ją przyznano nie istniały lub przestały istnieć. Termin na rozpoznanie wniosku o przyznanie nieodpłatnej pomocy prawnej będzie wynosił 14 dni w przypadku wniosku o przyznanie podstawowej pomocy prawnej oraz 7 dni w przypadku wniosku o przyznanie rozszerzonej pomocy prawnej. Organ rozpoznający wniosek, w przypadku wątpliwości co do treści podanych we wniosku, będzie miał prawo zwrócić się do innych organów i instytucji o udostępnienie niezbędnych informacji.
Pomoc prawna udzielana będzie przez adwokatów, radców prawnych, doradców podatkowych i inne osoby uprawnione na mocy odrębnych ustaw do świadczenia pomocy prawnej oraz organizacje pozarządowe zajmujące się udzielaniem pomocy prawnej, w szczególności świadczonej dla uchodźców – w zakresie, który wynika dla każdego z tych podmiotów z obowiązujących przepisów dotyczących świadczenia usług prawniczych.
