Przez niezawisłość sędziowską powinniśmy rozumieć podstawową zasadę wymiaru sprawiedliwości, która ma gwarantować niezależność sędziów przy prowadzeniu postępowań sądowych w zakresie orzekania. Tym samym sędziowie w myśl powyższej zasady rozstrzygając konkretną sprawę podlegają wyłącznie prawu i własnemu sumieniu. Pogwałceniem powyższej reguły jest wywieranie wpływu na decyzję sędziego poprzez powoływanie się na różne okoliczności zewnętrzne. Niezawisłość sędziowska może być rozumiana także jako organizacyjna odrębność sądów i sędziów od innych organów państwowych w kraju.
Szczegółowo w tym temacie wypowiedział się Trybunał Konstytucyjny, który stwierdził, że na niezawisłość sędziów składają się następujące elementy:
- bezstronność w stosunku do uczestników postępowania;
- niezależność wobec organów czy instytucji pozasądowych;
- samodzielność sędziego wobec władz i innych organów sądowych;
- niezależność od wpływu czynników politycznych, np. partii politycznych;
- wewnętrzna niezależność sędziego.
Aby zagwarantować niezawisłość sędziowską, ustawodawca zdecydował się na wprowadzenie do polskiego systemu prawnego następujących zasad:
- nieusuwalności sędziów z urzędu;
- nieprzenoszalności sędziów, chyba ze nastąpią zmiany ustroju sądów lub zmiany granic okręgów sądowych;
- immunitetu sędziowskiego;
- zakazu podejmowania przez sędziego dodatkowego zatrudnienia (oprócz stanowisk naukowych i dydaktycznych)
- zakazu przynależności sędziego do partii politycznych, związków zawodowych i prowadzenia działalności publicznej niedającej się pogodzić z niezależnością sądów i niezawisłością sędziów.
Mając na uwadze powyższe, niezawisłość sędziowska powinna być rozumiana jako zagwarantowana konstytucyjnie bezstronność sędziów w procesie orzekania w konkretnej sprawie i w odniesieniu do uczestników postępowania, przy jednoczesnym zachowaniu pełnego obiektywizmu podczas dokonywania oceny sprawy sądowej. Niestety w obecnych czasach coraz trudniej uwierzyć w prawdziwość tej zasady, a raczej w jej praktyczne stosowanie – zwłaszcza, gdy słyszy się o kolejnych aferach, szczególnie przy udziale sędziów.
