Kto odpowie za przestępstwo niealimentacji?
W dotychczas obowiązującym porządku prawnym przepis art. 209 Kodeksu karnego penalizował zachowanie dłużnika alimentacyjnego polegające na uporczywym uchylaniu się od wykonania ciążącego na nim z mocy ustawy lub orzeczenia sądowego obowiązku opieki przez niełożenie na utrzymanie osoby najbliższej lub innej osoby i przez to narażenie jej na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych. Z danych Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej zawartych w „Informacji o realizacji ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów w 2014 r.” (dostępnej na stronie internetowej ww. ministerstwa w zakładce „Fundusz Alimentacyjny”) wynika, że skuteczność działań podjętych wobec dłużników alimentacyjnych wyniosła 8,3%, a łączne wydatki na świadczenia z funduszu alimentacyjnego wyniosły około 1,5 mld zł i były o 1,4% wyższe niż analogiczne wydatki w 2013 r. Z drugiej strony dane statystyczne pozyskane z Prokuratury Krajowej wskazują, że blisko 50% wszczętych postępowań przygotowawczych o czyn z art. 209 § 1 KK zostało umorzonych, przy czym podstawą 20% umorzeń była okoliczność, że czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego.
Dotychczasowe brzmienie przepisu art. 209 § 1 KK było następujące: Kto uporczywie uchyla się od wykonania ciążącego na nim z mocy ustawy lub orzeczenia sądowego obowiązku opieki przez niełożenie na utrzymanie osoby najbliższej lub innej osoby i przez to naraża ją na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Nowe brzmienie art. 209 § 1 KK zostało pozbawione wskazania znamienia „uporczywości”, z kolei „narażenie na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych” stało się kryterium zaostrzającym odpowiedzialność karną za przestępstwo niealimentacji, przewidzianym w typie kwalifikowanym przestępstwa w art. 209 § 1a.
Przepis art. 209 § 1 w nowym brzmieniu penalizuje czyn polegający na:
- uchylaniu się od wykonania obowiązku alimentacyjnego,
- określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inna umową,
- jeżeli łączna wysokość zaległości stanowi równowartość co najmniej 3 świadczeń okresowych albo opóźnienie zaległego świadczenia innego niż okresowe wynosi co najmniej 3 miesiące.
Ustawa wprowadza dwa nowe przepisy, które pozwalają na uniknięcie przez sprawcę kary poprzez zapłatę całości zaległych alimentów w okresie maksymalnym 30 dni od dnia pierwszego przesłuchania w charakterze podejrzanego. W przypadku przestępstwa w typie podstawowym, określonego w art. 209 § 1 KK sprawca, który zapłacił całość zaległych alimentów nie podlega karze, zatem już na etapie postępowania przygotowawczego, wobec zaistnienia ujemnej przesłanki procesowej, prokurator będzie obowiązany postępowanie umorzyć. W przypadku przestępstwa w typie kwalifikowanym, określonego w art. 209 § 1a KK, gdy sprawca zapłaci całość zaległych alimentów możliwe będzie odstąpienie przez sąd od wymierzenia mu kary, chyba że wina sprawcy i wysoki stopień społecznej szkodliwości czynu będą przemawiały przeciwko temu.
Podstawa prawna:
Art. 209 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (t.j. Dz.U. z 2016 r., poz. 1137 ze zm.).
