– Osoby zaliczone do tak zwanej grupy zerowej: dzieci, wnuki, rodzeństwo i rodzice w ogóle nie podlegają opodatkowaniu, czyli podatek jest według skali 0 proc., jeżeli w terminie 6 miesięcy od dnia stwierdzenia nabycia spadku zgłoszą się do urzędu skarbowego i zgłoszą spadek do opodatkowania – wyjaśnia notariusz Leszek Zabielski.
Osoba należąca do najbliższej rodziny, którą spadkodawca pominął w testamencie, ma prawo do zachowku. Zachowek polega na tym, że dzieciom, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy mieliby ustawowe prawo do spadku, należy się dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli uprawnione dziecko jest małoletnie; w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału.
– Taki zachowek w polskim prawie wynosi połowę tego, co bym dostał, gdybym dziedziczył. Na konkretnym przykładzie: Henio Malinowski ma piekarnię i tylko jednego syna, a całą piekarnię zapisał pięknej blondynie. Otóż syn Heńka Malinowskiego, gdyby nie ten testament, dziedziczyłby całą piekarnię. W konsekwencji może wystąpić do tej pani o zachowek odpowiadający wartości połowy piekarni – tłumaczy Leszek Zabielski.
Odrzucenie spadku z długami
Przepisy dopuszczają możliwość odrzucenia spadku, obarczonego długami spadkodawcy.
– Jeżeli stwierdzam, że pasywa spadku, czyli długi, przewyższają jego wartość, to oczywiście mogę spadek odrzucić. Odrzucenie może nastąpić tylko w okresie sześciu pierwszych miesięcy. Milczenie przez sześć miesięcy oznacza, że spadek przyjąłem i odrzucić go nie mogę. Natomiast polskie prawo zabrania przyjmowania aktywów spadku, a odrzucania pasywów. Mogę albo cały spadek przyjąć z aktywami i długami, albo cały spadek odrzucić – wyjaśnia Leszek Zabielski.
Nie można zrzec się spadku na rzecz innej osoby, ale jego odrzucenie ma swoje konsekwencje dla dalszych spadkobierców.
– Jeśli odrzucam spadek, to prawo uważa mnie za osobę, która nie dożyła otwarcia spadku. Na moje miejsce wchodzą moje dzieci; jeżeli dzieci odrzucą, to na ich miejsce wchodzą wnuki i tak dalej. Jeżeli wszyscy w linii prostej go odrzucą, to spadek przejdzie na tych z linii bocznej: rodzeństwo, dzieci rodzeństwa, wnuki rodzeństwa i tak dalej – tłumaczy Leszek Zabielski.
Jeśli wszyscy spadkobiercy odrzucą spadek, przejmuje go gmina. W niektórych wypadkach sąd może orzec o bezskuteczności odrzucenia spadku z długami. Chodzi o ochronę praw wierzycieli, którzy mają prawo dochodzić zaspokojenia wierzytelności z majątku spadkowego.
– Polskie prawo zabrania konstrukcji spadków nieobjętych – ktoś spadek musi objąć. Na końcu tym kimś jest gmina.. Gdyby zaś się okazało, że nasze odrzucenie spadku ma na celu tylko i wyłącznie pokrzywdzenie wierzycieli, to wierzyciel ma taką drogę prawną, która uznaje nasze odrzucenie spadku za bezskuteczne. I gdyby sąd uznał, że nasze odrzucanie spadku jest bezskuteczne, wtedy odpowiadalibyśmy za długi spadkowe mimo odrzucenia spadku – reasumuje Leszek Zabielski.
Formy testamentu
Kodeks cywilny przewiduje kilka form sporządzania testamentu zwykłego.
– Polskie prawo przewiduje, że testament można sporządzić u notariusza, ale także własnoręcznie. Przy tej drugiej formie spadkodawca sporządza testament pismem własnoręcznym, czyli sam pisze datę, kto, komu, co zapisuje i go podpisuje. Testament własnoręczny ma taką samą moc prawną jak testament notarialny – mówi agencji informacyjnej Newseria Biznes notariusz Leszek Zabielski.
Pod względem mocy dowodowej testament własnoręczny ma mniejszą moc i łatwiej go podważyć niż ten zawarty przed notariuszem.
Jeszcze inną formą testamentu zwykłego jest testament tzw. allograficzny. Jego sporządzenie polega na tym, że spadkodawca w obecności dwóch świadków oświadcza swoją ostatnią wolę ustnie wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego. To oświadczenie spadkodawcy spisuje się w protokole z podaniem daty jego sporządzenia. Protokół odczytuje się spadkodawcy w obecności świadków. Protokół powinien być podpisany przez spadkodawcę, przez osobę, wobec której wola została oświadczona oraz przez świadków. Jeżeli spadkodawca nie może podpisać protokołu, np. z powodu choroby, należy to zaznaczyć w protokole ze wskazaniem przyczyny braku podpisu.
Kodeks cywilny dopuszcza także możliwość sporządzenia testamentu szczególnego, jeżeli zachodzi obawa szybkiej śmierci spadkodawcy albo w sytuacji, gdy zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione. W takim wypadku spadkodawca może oświadczyć ostatnią wolę ustnie przy jednoczesnej obecności co najmniej trzech świadków.
