W praktyce zdarzają się sytuacje, w których uczestnicy wypadku drogowego zatrzymują przejeżdżające samochody i proszą kierowców o udzielenie pierwszej pomocy rannemu, ponieważ sami nie są w stanie tego zrobić – nawet z tak prostej przyczyny jaką jest brak należytej wiedzy ratowniczej. Czasami udzielenie pomocy, nawet z dobrych pobudek, może okazać się dla rannego dużo gorsze, niż nieudzielenie jej wcale. Zastanówmy się jednak czy istnieje coś takiego jak prawny obowiązek pomocy dla ofiary wypadku drogowego?
Aby odpowiedzieć na to pytanie musimy sięgnąć do ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym. Zgodnie z treścią art. 44 wynika, że taki obowiązek istnieje – kierujący pojazdem w razie uczestniczenia w wypadku drogowym jest bowiem obowiązany:
- zatrzymać pojazd, nie powodując przy tym zagrożenia bezpieczeństwa ruchu drogowego;
- przedsięwziąć odpowiednie środki w celu zapewnienia bezpieczeństwa ruchu w miejscu wypadku;
- niezwłocznie usunąć pojazd z miejsca wypadku, aby nie powodował zagrożenia lub tamowania ruchu, jeżeli nie ma zabitego lub rannego;
- podać swoje dane personalne, dane personalne właściciela lub posiadacza pojazdu oraz dane dotyczące zakładu ubezpieczeń, z którym zawarta jest umowa obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej, na żądanie osoby uczestniczącej w wypadku.
Jeżeli w wypadku jest zabity lub ranny, kierujący pojazdem jest obowiązany ponadto:
- udzielić niezbędnej pomocy ofiarom wypadku oraz wezwać zespół ratownictwa medycznego i Policję;
- nie podejmować czynności, które mogłyby utrudnić ustalenie przebiegu wypadku;
- pozostać na miejscu wypadku, a jeżeli wezwanie zespołu ratownictwa medycznego lub Policji wymaga oddalenia się – niezwłocznie powrócić na to miejsce.
Pamiętajmy, że powyższe regulacje dotyczą także innych osób uczestniczących w wypadku.
Nieudzielnie pomocy jest tak naprawdę przestępstwem penalizowanym przez sam Kodeks karny. Zgodnie z art. 162 KK, kto człowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu nie udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Z drugiej strony nie popełnia przestępstwa, kto nie udziela pomocy, do której jest konieczne poddanie się zabiegowi lekarskiemu albo w warunkach, w których możliwa jest niezwłoczna pomoc ze strony instytucji lub osoby do tego powołanej.
Jednocześnie zgodnie z art. 93 Kodeksu wykroczeń, prowadzący pojazd, który, uczestnicząc w wypadku drogowym, nie udziela niezwłocznej pomocy ofierze wypadku, podlega karze aresztu albo grzywny. W razie popełnienia powyższego wykroczenia orzeka się zakaz prowadzenia pojazdów. Jak podkreśla Sąd Najwyższy w wyroku z 22 grudnia 1992 r. (sygn. akt III KRN 149/92), wypadek, w którym są zabici lub ranni to taki wypadek, w którym co najmniej jedna osoba poniosła śmierć, uległa ciężkiemu lub lekkiemu uszkodzeniu ciała bądź ciężkiemu lub lekkiemu rozstrojowi zdrowia. Art. 93 KW penalizuje określone zachowanie nie tylko sprawcy, ale każdego uczestnika wypadku drogowego. Uczestnik wypadku drogowego ma obowiązek udzielić pomocy osobie w nim poszkodowanej (ofierze wypadku) także w sytuacji, gdy ona sama ten wypadek spowodowała bądź się do niego przyczyniła. Pomiędzy brzmieniem dyspozycji art. 93 § 1 KW, a brzmieniem dyspozycji art. 164 § 1 KK występują zasadnicze różnice, które sprawiają, że uczestnicy opisanych w nich zdarzeń w zależności od ich zachowania się i towarzyszących okoliczności odpowiadają bądź to za przestępstwo określone w art. 164 § 1 KK, bądź też za wykroczenie określone w art. 93 § 1 KW. O ile bowiem za wykroczenie z art. 93 KW odpowiada tylko i wyłącznie prowadzący pojazd, który uczestnicząc w wypadku drogowym, nie udzielił pomocy ofierze wypadku, o tyle odpowiedzialności karnej za przestępstwo z art. 164 § 1 KK podlega każda osoba, która człowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednio niebezpieczeństwem utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia nie udzieliła pomocy, mogąc jej udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia lub poważnego uszczerbku na zdrowiu.
