W aktualnie obowiązującym stanie prawnym nie ma kompleksowych przepisów w postaci jednolitego aktu prawnego, chroniących świadka lub pokrzywdzonego. Ich zeznania lub wyjaśnienia, obciążające sprawcę przestępstwa, powodują często zagrożenie dla zdrowia lub życia nie tylko ich samych, ale także osób im najbliższych.
Jakie rodzaje ochrony i pomocy przewiduje projekt ustawy?
Zaprojektowane regulację wprowadzają instrumenty ochrony i pomocy pokrzywdzonemu i świadkowi z związku z postępowaniem karnym. Środki te, analogicznie jak w przypadku świadka koronnego, realizowane miałyby być w sytuacjach zagrożenia życia lub zdrowia pokrzywdzonego lub świadka. Są to:
- ochrona na czas czynności procesowej;
- ochrona osobista;
- pomoc w zakresie zmiany miejsca pobytu oraz związana z nią pomoc finansowa na zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych, potrzeb mieszkaniowych lub na uzyskanie świadczeń opieki zdrowotnej.
Należy wskazać, że zastosowanie poszczególnych środków ochrony i pomocy będzie możliwe odpowiednio do stopnia zagrożenia życia lub zdrowia pokrzywdzonego lub świadka – po uzyskaniu jego zgody.
Jakie środki uzupełniające przewidują zaprojektowane regulacje?
W projekcie ustawy przewidziano powołanie koordynatorów działań Policji w zakresie ochrony pokrzywdzonych i świadków. Do ich zadań będzie należało m.in.:
- zapewnienie współdziałania jednostek Policji w udzielaniu i zapewnianiu pomocy i ochrony,
- gromadzenie informacji o ewentualnych zagrożeniach,
- zapewnienie pomocy psychologicznej.
W projekcie ustawy założono także ułatwienia w dostępie do pomocy psychologicznej dla pokrzywdzonych świadczonej z Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej.
Przesłuchanie wideo i poufność danych
Przepisy projektu ustawy umożliwią przesłuchanie w formie wideokonferencji – nie tylko – jak do tej pory – osób małoletnich i nie tylko w przypadku przeszkód o charakterze geograficznym, ale także, gdy istnieje ryzyko krępującego oddziaływania obecności oskarżonego na świadka. Ponadto, w ramach zmian w obrębie kodeksu postępowania karnego zaprojektowane regulacje przewidują wprowadzenie dodatkowych środków o charakterze procesowym służących ochronie pokrzywdzonych i świadków, np. zasadą stanie się zachowanie poufności danych adresowych tych osób. Przy czym anonimizacja danych osób przesłuchiwanych w postępowaniu karnym będzie polegać na tym, że w protokole przesłuchania nie zostaną zamieszczone dane dotyczące miejsca zamieszkania oraz miejsca pracy osób biorących udział w czynności. Dane te zostaną zamieszczone w załączniku do wyłącznej wiadomości organu prowadzącego postepowanie.
Europejski Nakaz Ochrony
Dodatkowo w projekcie ustawy wprowadzono tzw. Europejski Nakaz Ochrony, dzięki któremu możliwe będzie przekazanie środka ochrony do innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej. Regulacje te gwarantują osobom chronionym w chwili przeniesienia się do innego państwa członkowskiego możliwość wystąpienia z wnioskiem o wydanie tzw. europejskiego nakazu ochrony, a w konsekwencji objęcie ich w nowym miejscu zamieszkania odpowiednimi środkami ochrony, identycznymi z tymi, którymi były objęte w poprzednim państwie.
