Wymagania stawiane ośrodkom hodowców zwierząt
W projekcie ustawy określono wymagania, jakie powinny spełniać ośrodki hodowców, dostawców i użytkowników oraz wymagania dotyczące opieki nad utrzymywanymi w ośrodku zwierzętami – zważywszy na potrzeby fizjologiczne i etologiczne charakterystyczne dla ich gatunków oraz obowiązek zapewnienia im dobrostanu i prawidłowego stanu zdrowia. Podmiot, który zamierza wykorzystywać zwierzęta w celach naukowych lub edukacyjnych musi uzyskać pozytywną decyzję powiatowego lekarza weterynarii, potwierdzającą spełnianie wymagań niezbędnych do prowadzenia tej działalności. Przepisy projektu określają również wymagania dotyczące wykształcenia – w tym odbycia odpowiednich szkoleń i posiadania praktycznych umiejętności – osób sprawujących opiekę nad zwierzętami, wykonujących procedury, a także odpowiedzialnych za planowanie i przeprowadzanie procedur i doświadczeń.
Zasada zastąpienia, ograniczenia i udoskonalenia
Przyjęte regulacje zapewniają także realizację zasad: zastąpienia, ograniczenia i udoskonalenia. Zgodnie z zasadą zastąpienia, procedury mogą być wykonywane tylko wtedy, gdy nie można zastosować alternatywnych metod badawczych, zapewniających osiągnięcie celów bez wykorzystania żywych zwierząt. Z kolei zasada ograniczenia wiąże się z ograniczeniem liczby zwierząt wykorzystywanych w procedurze do poziomu niezbędnego do osiągnięcia celu. Natomiast zasada udoskonalenia oznacza, że wykorzystywane zwierzęta są utrzymywane w warunkach środowiskowych odpowiednich dla ich gatunku, a zastosowane metody badawcze ograniczają do minimum lub eliminują ból, cierpienie, dystres.
Pojęcie procedury
W miejsce obowiązującej dotychczas definicji „doświadczenia” wprowadzono pojęcie „procedury”. Pojęcie to będzie oznaczać każdą formę wykorzystania zwierząt, która może spowodować u zwierzęcia m.in. ból, cierpienie, dystres lub trwałe uszkodzenie organizmu w stopniu równym ukłuciu igłą lub intensywniejszym, a także czynności mające na celu lub mogące spowodować urodzenie się lub wylęg zwierzęcia, powstanie i utrzymanie genetycznie zmodyfikowanej linii zwierząt w warunkach bólu, cierpienia, dystresu lub trwałego uszkodzenia organizmu w stopniu równym ukłuciu igłą lub intensywniejszym. Bardzo ważnym rozwiązaniem jest zakaz – z pewnymi wyjątkami – wykonywania procedury w celu otrzymania danych, które zostały uzyskane w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej. Odnosi się to szczególnie do pasz, produktów biobójczych, produktów leczniczych, substancji chemicznych, środków ochrony roślin, wyrobów medycznych lub żywności. Należy wskazać, że zaprojektowane przepisy podporządkowano idei ochrony zwierząt wykorzystywanych w procedurach. Stąd też wynika obowiązek eliminowania bólu, cierpienia, dystresu lub trwałego uszkodzenia organizmu przez zastosowanie znieczulenia lub innych metod zapewniających zmniejszenie do minimum bólu.
Klasyfikacja dotkliwości procedur
Do zaprojektowanych przepisów ustawy wprowadzono również regulacje dotyczące klasyfikacji dotkliwości procedur:
- terminalna,
- bez odzyskania przytomności – wykonywana całkowicie w znieczuleniu ogólnym, po którym zwierzę nie odzyskuje przytomności;
- łagodna – w wyniku której zwierzęta mogą m.in. doświadczać krótkotrwałego łagodnego bólu, cierpienia lub dystresu;
- umiarkowana – z dopuszczalnym odczuciem krótkotrwałego umiarkowanego lub długotrwałego łagodnego bólu, cierpienia lub dystresu,
- dotkliwa – w jej wyniku zwierzęta mogą doświadczać dotkliwego lub długotrwałego umiarkowanego bólu, cierpienia lub dystresu.
Zgodnie z przyjętymi przepisami zwierzę, które zostało wykorzystane w procedurze, po jej zakończeniu, musi być zbadane przez lekarza weterynarii, który podejmuje decyzję o jego dalszych losach. Po zakończeniu procedury zwierzęciu zapewnia się opiekę – w tym również opiekę lekarsko-weterynaryjną oraz warunki utrzymania odpowiednie do jego stanu zdrowia. W sytuacji, gdy stan zdrowia zwierzęcia jest zadowalający, można je przywrócić do siedliska naturalnego albo znaleźć mu nowego opiekuna.
Co istotne, procedury będzie można przeprowadzać przede wszystkim na zwierzętach laboratoryjnych lub zwierzętach gospodarskich. Procedury na zwierzętach dzikich będą dopuszczalne tylko w przypadku braku możliwości ich wykonania na zwierzętach laboratoryjnych.
Krajowa Komisja Etyczna ds. Doświadczeń na Zwierzętach
Na koniec należy wskazać, że przepisy tego projektu przewidują powołanie Krajowej Komisji Etycznej ds. Doświadczeń na Zwierzętach oraz lokalnych komisji etycznych ds. doświadczeń na zwierzętach. W skład tych komisji mają wchodzić przedstawiciele nauk biologicznych, farmaceutycznych, medycznych, rolniczych lub weterynaryjnych posiadający co najmniej stopień naukowy doktora oraz wiedzę lub doświadczenie w zakresie wykorzystywania zwierząt do celów naukowych lub edukacyjnych. Do komisji wejdą również przedstawiciele: nauk humanistycznych lub społecznych z zakresu filozofii, etyki lub prawa, a także organizacji społecznych, których statutowym celem działania jest ochrona zwierząt.
