Doręczenie zastępcze w sprawach cywilnych
Przepisy kodeksu postępowania cywilnego o doręczeniu mają charakter obligatoryjny, który wyłącza swobodną dyspozycję stron w zakresie sposobu doręczania pism sądowych. W przypadku gdy doręczenie nie może zostać dokonane do adresata, mamy do czynienia z tzw. doręczeniem zastępczym, które opiera się na domniemaniu, że pismo dotarło do adresata. Doręczenie zastępcze oparte jest na domniemaniu, że pismo sądowe dotarło do rąk adresata i że w ten sposób doręczenie zostało dokonane prawidłowo. Domniemanie to jednak może być przez stronę obalone (Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 08.03.2005 roku sygn. akt IV CZ 6/05). Pocztowy dowód doręczenia przesyłki sądowej jest urzędowym dokumentem potwierdzającym fakt i datę doręczenia. Osoba, która twierdzi, że doręczenia dokonano w innej dacie powinna tę okoliczność udowodnić ( art. 252 k.p.c.).
Doręczenia przez tzw. awizo (art. 139 k.p.c.) reguluje dwie sytuacje:
- niemożność doręczenia pism, ani w sposób zwykły, ani zastępczy (§ 1) – pismo składa się w urzędzie pocztowym lub lokalu organu gminy, a zawiadomienie o tym (awizo) umieszcza się na drzwiach mieszkania lub w skrzynce listowej. Jeżeli adresat nie odbierze pisma w ciagu7 dni to powtórna próba doręczenia
- odmowę przyjęcia pisma (§ 2) – pismo pozostawia się w urzędzie pocztowym lub lokalu organu gminy, uprzedzając o tym adresata lub jego domownika.
Szczegółowo kwestię doręczenia za pośrednictwem poczty regulują przepisy Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 12 października 2010 roku (poprzednie z dnia 17 czerwca 1999 roku obowiązywało do dnia 20.10.2010 roku) w sprawie szczegółowego trybu doręczania pism sądowych przez pocztę w postępowaniu cywilnym.
Przepis art. 139 § 1 k.p.c. stwierdza, że w razie niemożności doręczenia w sposób przewidziany w artykułach poprzedzających, pismo przesłane za pośrednictwem operatora publicznego lub innego operatora pocztowego należy złożyć w placówce pocztowej tego operatora, a doręczane w inny sposób – w urzędzie właściwej gminy, umieszczając zawiadomienie o tym w drzwiach mieszkania adresata lub w oddawczej skrzynce pocztowej ze wskazaniem, gdzie i kiedy pismo pozostawiono, oraz z pouczeniem, że należy je odebrać w terminie siedmiu dni od dnia umieszczenia zawiadomienia. W przypadku bezskutecznego upływu tego terminu, czynność zawiadomienia należy powtórzyć. Jak również wynika z § 6 ust. 1 Rozporządzenia z dnia 12 października 2010 roku w sprawie szczegółowego trybu doręczania pism sądowych przez pocztę w postępowaniu cywilnym, przewidziane w art. 139 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego zawiadomienie dla adresata o pozostawieniu przesyłki sporządza doręczający, wskazując w nim placówkę pocztową operatora lub urząd gminy, z którego przesyłkę należy odebrać w ciągu siedmiu dni, licząc od dnia następnego po dniu pozostawienia zawiadomienia; zawiadomienie pozostawia w drzwiach mieszkania adresata lub w oddawczej skrzynce pocztowej. Jak wynika z § 8 ust. 1 pkt. 3 Rozporządzenia, jeżeli osoba uprawniona nie zgłosi się po odbiór przesyłki złożonej w placówce pocztowej operatora w terminie, placówka pocztowa operatora przechowuje przesyłkę przez okres siedmiu dni, licząc od dnia następnego po dniu pozostawienia powtórnego zawiadomienia.
Należy zaznaczyć także, że zgodnie z treścią art. 165 § 1 k.p.c. terminy określone w przepisach kodeksu postępowania cywilnego oblicza się według przepisów prawa cywilnego tj. art. 110 i nast. Kodeksu cywilnego. W przypadku obliczania terminów w dniach, w myśl art. 111 k.c. termin taki kończy się z upływem ostatniego dnia. Jeżeli początkiem terminu oznaczonego w dniach jest pewne zdarzenie, nie uwzględnia się przy obliczaniu terminu dnia, w którym to zdarzenie nastąpiło.
Doręczenie zastępcze w sprawach administracyjnych
W przypadku stosowania przepisów postępowania administracyjnego, zgodnie z treścią art. 44 k.p.a. (kodeksu postępowania administracyjnego), doręczenie zastępcze dokonywane jest w razie niemożności doręczenia pisma adresatowi. W przypadku, gdy pismo doręczane jest przez pocztę, poczta przechowuje pismo przez okres czternastu dni w swojej placówce pocztowej. Zawiadomienie o pozostawieniu pisma wraz z informacją o możliwości jego odbioru w terminie 7 dni, licząc od dnia pozostawienia zawiadomienia umieszcza się w oddawczej skrzynce pocztowej, lub gdy nie jest to możliwe, na drzwiach mieszkania adresata, jego biura lub innego pomieszczenia, w którym adresat wykonuje swoje czynności zawodowe, bądź w widocznym miejscu przy wejściu na posesję adresata. W przypadku nie podjęcia przesyłki w terminie siedmiu dni, pozostawia się powtórne zawiadomienie o możliwości odbioru przesyłki, w terminie nie dłuższym niż 14 dni licząc od pierwszego zawiadomienia. Doręczenie uważa się za dokonane z upływem ostatniego dnia okresu, o którym mowa w art. 44 § 1 k.p.a. czyli z upływem 14 dni licząc od dnia pozostawienia zawiadomienia (awiza).
Powyższe przepisy są istotnie odmienne w stosunku do przepisów postępowania cywilnego mówiących o doręczeniu zastępczym. W przypadku przewidzianego w art. 139 § 1 k.p.c. doręczenia zastępczego termin liczy się od dnia następnego po dniu pozostawienia awiza. Podobnie wygląda kwestia ponownego awizowania, poczta po ponownym awizie przechowuje przesyłkę przez okres siedmiu dni, licząc od dnia następnego po dniu pozostawienia powtórnego zawiadomienia. W przypadków doręczenia przewidzianego w przepisach kodeksu postępowania administracyjnego termin w jakim przesyłka pozostaje na poczcie wynosi łącznie czternaście dni (a nie 7 plus 7), ponadto liczony jest on od dnia pozostawienia zawiadomienia, a nie od dnia następnego. Oznacza to, że w przypadku przepisów k.p.a. przy doręczeniu zastępczym jest krótszy okres czasu na odbiór przesyłki (14 dni od dnia pierwszego awiza), niż zgodnie z przepisami k.p.c. (16 dni od dnia pierwszego awiza). Należy zaznaczyć, że przepisy k.p.a. stosuje się zgodnie w sprawach postępowania przed organami administracji publicznej, innymi organami państwowymi, samorządowymi oraz w sprawach wydawania zaświadczeń, skarg i wniosków. Oznacza to, że w większości spraw jakie prowadzi np. Zakład Ubezpieczeń Społecznych lub organy skarbowe, stosowane będą właśnie te przepisy związane z doręczeniami zastępczymi.
Jarosław Olejarz
